Ochrona prywatności w sieci – jak dbać o bezpieczeństwo danych osobowych? Scenariusz lekcji na godzinę wychowawczą w szkole podstawowej

Temat zajęć dotyczy problematyki szczególnie ważnej w edukacji cyfrowej – ochrony danych i bezpieczeństwa w sieci. W trakcie pracy uczniowie dowiedzą się, jak chronić prywatne informacje, dlaczego nie wolno udostępniać danych osobowych nieznajomym oraz jak świadomie korzystać z ustawień prywatności na profilach społecznościowych.

Na poprzednich zajęciach wychowawca informuje uczniów, że kolejna godzina wychowawcza będzie poświęcona tematowi ochrony prywatności w sieci. Wyjaśnia, że lekcja zostanie przeprowadzona w modelu odwróconej lekcji, co oznacza, że uczniowie najpierw samodzielnie zapoznają się z materiałami w domu, a na zajęciach będą wspólnie omawiać i ćwiczyć zdobytą wiedzę.

Wychowawca wysyła również do rodziców wiadomość w dzienniku elektronicznym. W treści wiadomości zamieszcza link do filmu edukacyjnego, informację o dodatkowych materiałach oraz krótkie wyjaśnienie, jak rodzice mogą pomóc dzieciom w przygotowaniu się do zajęć.

Na początku zajęć wychowawca wita uczniów i przypomina, że przed lekcją mieli oni zapoznać się z filmem edukacyjnym lub opowiadaniem dotyczącym ochrony prywatności w sieci. Staje przed klasą i inicjuje rozmowę wprowadzającą.

Nauczyciel mówi: Dzisiaj zajmiemy się tematem ochrony prywatności w sieci. W domu oglądaliście film lub czytaliście opowiadanie o Netce. Kto przypomni, o czym była ta historia?

Wychowawca zadaje pytania pomocnicze, zachęcając do aktywności uczniów, którzy streszczają materiał w kilku zdaniach. W trakcie wypowiedzi dzieci nauczyciel uważnie słucha, notuje na tablicy najważniejsze informacje i dopowiada brakujące elementy, aby upewnić się, że wszyscy uczniowie dobrze zrozumieli treść materiału domowego.

Po krótkim wprowadzeniu wychowawca przechodzi do sprawdzenia, w jaki sposób uczniowie zapoznali się z materiałem w domu. Przygotowuje na tablicy krótki quiz z pytaniami dotyczącymi ochrony danych osobowych. Jeśli ma możliwość, wykorzystuje do tego prezentację multimedialną lub prosty quiz online.

Nauczyciel mówi: Teraz sprawdzimy, ile zapamiętaliście z filmu lub opowiadania. Odpowiedzcie na kilka pytań. Nie bójcie się zgłaszać – to tylko sprawdzenie, a nie ocenianie.

Nauczyciel zadaje kolejno pytania:

1. Co to są dane osobowe?
2. Czy adres e-mail to też dana osobowa?
3. Czy zawsze można publikować swoje zdjęcia w internecie?

Jeżeli w klasie nie ma dostępu do technologii, wychowawca przeprowadza quiz w formie ustnej. Rozdaje uczniom dwie kartki z napisami „TAK” i „NIE” albo prosi, aby odpowiadali gestem, np. podnosząc rękę. Po każdym pytaniu omawia wspólnie z uczniami prawidłowe odpowiedzi i krótko je uzasadnia.

Po quizie wychowawca przechodzi do kolejnej aktywności, której celem jest wspólne ustalenie, jakie informacje w sieci mogą być szczególnie wrażliwe. Zwraca się do uczniów, zachęcając ich do swobodnego dzielenia się pomysłami.

Nauczyciel mówi: Zastanówmy się teraz, jakie dane osobowe mogą być zagrożone, jeśli trafią w niepowołane ręce. Podawajcie wszystkie pomysły, jakie przychodzą wam do głowy – zapiszę je na tablicy.

Uczniowie wymieniają różne przykłady danych, które należy chronić. Wychowawca zapisuje ich propozycje na tablicy, a następnie grupuje odpowiedzi w kategorie, takie jak: dane kontaktowe, zdjęcia, informacje o lokalizacji, hasła i loginy. Następnie podkreśla, że wszystkie te informacje, jeśli zostaną ujawnione, mogą zostać wykorzystane w niebezpieczny sposób.

Po zakończeniu burzy mózgów wychowawca dzieli uczniów na kilkuosobowe grupy i rozdaje im duże kartki A3 oraz zestawy flamastrów. Wyjaśnia, na czym polega zadanie, oraz podaje temat pracy.

Nauczyciel mówi: Teraz stworzycie w grupach plakat ostrzegawczy pt. Chroń swoją prywatność – nie daj się złapać w sieci!. Wasz plakat powinien zawierać trzy elementy: przykłady, czego nie wolno ujawniać w internecie, krótkie hasło ostrzegawcze oraz prostą ilustrację, która zwróci uwagę na problem. Macie na to 15 minut – działajcie kreatywnie!

Uczniowie rozpoczynają pracę w grupach. Wychowawca w tym czasie porusza się po klasie, obserwuje działania uczniów, w razie potrzeby podpowiada pomysły i inspiruje do urozmaicenia treści plakatu. Zachęca grupy do współpracy i przypomina, że najważniejsze jest przekazanie jasnego komunikatu o bezpieczeństwie w sieci. Pod koniec czasu zapowiada krótką prezentację efektów pracy.

Po wykonaniu plakatów wychowawca zapowiada kolejne zadanie, które polega na odegraniu krótkich scenek. Wyjaśnia, że dzięki temu uczniowie będą mogli przećwiczyć w praktyce, jak reagować w sytuacjach zagrożenia prywatności w sieci.

Nauczyciel mówi: Teraz przygotujemy i odegramy krótkie scenki, które pokażą, jak należy zachować się w sytuacjach związanych z bezpieczeństwem online. Każda grupa, która się zgłosi, przedstawi swoją wersję wydarzeń. Pozostałe osoby będą obserwować i komentować, co było dobrym zachowaniem, a co mogło być ryzykowne.

Wychowawca wybiera 2–3 grupy, które przedstawiają przygotowane scenki, np.:

• Kolega podaje w grze online swoje dane – co zrobić?
• Nieznajomy prosi o zdjęcie – jak reagować?

Podczas odgrywania ról nauczyciel uważnie obserwuje i zapisuje spostrzeżenia, które później omawia z całą klasą. Po każdej scenie prosi uczniów o ocenę zachowań bohaterów i wspólnie z nimi podsumowuje, co zostało przedstawione w sposób właściwy, a które działania mogłyby być niebezpieczne.

Na zakończenie zajęć wychowawca przechodzi do podsumowania zdobytej wiedzy. Staje przy tablicy i zadaje uczniom pytanie kluczowe, które pozwala utrwalić najważniejsze wnioski z lekcji.

Nauczyciel mówi: Zastanówmy się teraz wspólnie: jakie są trzy najważniejsze zasady ochrony prywatności w sieci? Podawajcie swoje propozycje.

Uczniowie kolejno odpowiadają, a nauczyciel zapisuje ich wypowiedzi na tablicy, uzupełniając je o brakujące elementy. Wspólnie formułują trzy kluczowe zasady bezpieczeństwa online.

Na zakończenie wychowawca rozdaje uczniom mini-karty z zasadami bezpieczeństwa w sieci (załącznik nr 4), które mogą wkleić do zeszytu lub schować do piórnika. Prosi, aby każdy z uczniów jeszcze raz przeczytał zasady i wybrał jedną, którą od dziś będzie szczególnie starał się stosować w swoim codziennym korzystaniu z internetu.

Nauczyciel mówi: Wybierzcie jedną zasadę z tej listy, którą od dziś będziecie szczególnie przestrzegać. Pomyślcie, w jakich sytuacjach możecie ją zastosować już dziś po szkole.

Lekcja kończy się krótkim wspólnym hasłem zapisanym na tablicy: Chroń swoje dane – chroń siebie!

Katarzyna Kwater