Coraz częściej słyszy się o późnych diagnozach spektrum autyzmu. Wielu specjalistów szuka odpowiedzi, jak to się stało, że dziecko nie zostało skierowane do poradni wcześniej. Jak radziło sobie bez wsparcia w przedszkolu i w szkole, że nie rozważano nawet skierowania na proces diagnostyczny, bo uczeń spełniał większość oczekiwań społecznych? W jaki sposób uśpiło czujność otoczenia i wydawało się, że nie potrzebuje pomocy? Często zdarza się, że dzieci długo i skutecznie maskują objawy. Robią wszystko, by dostosować się do oczekiwań innych i dopiero, gdy już nie są w stanie ujawniają prawdziwe kłopoty.
Trudno wyobrazić sobie życie bez nawiązywania współpracy z innymi. Podejmujemy ją często zupełnie nieświadomie. Bez większego zastanowienia pełnimy przeróżne role społeczne, korzystamy z usług innych i oferujemy własne. Umiejętność współpracy to tak naprawdę cały zestaw kompetencji społecznych, które kształtujemy od najmłodszych lat. W procesie edukacyjnym warto już od wczesnych lat kształcić te kompetencje z uwzględnieniem indywidualnych potrzeb dziecka. Dzieci w spektrum autyzmu często wymagają troskliwego i uważnego wsparcia otoczenia w rozwoju tej sfery.
Tak, uczeń z zaburzeniami ze spektrum autyzmu może otrzymać w szkole karę statutową – pod warunkiem, że zachowanie nie wynikało bezpośrednio z jego niepełnosprawności, a decyzja szkoły została oparta na statucie i poprzedzona analizą indywidualnej sytuacji ucznia.
W codziennej pracy nauczyciela nieustannie spotykamy się z wyzwaniami związanymi z relacjami międzyludzkimi – zarówno między uczniami, jak i w kontaktach z samym nauczycielem. Kluczem do zrozumienia wielu zachowań dzieci i młodzieży jest znajomość pojęcia teorii umysłu. To zagadnienie nabiera szczególnego znaczenia w pracy z uczniami ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, zwłaszcza z tymi, którzy zmagają się z trudnościami charakterystycznymi dla zaburzeń ze spektrum autyzmu (ASD). W och przypadku często obserwuje się bowiem deficyt teorii umysłu.
Trudności komunikacyjne dzieci i młodzieży w spektrum to osiowy objaw tego zaburzenia i poważny kłopot. Dzieci z ASD często komunikują swoje potrzeby w sposób odmienny od rówieśników, co prowadzi do nieporozumień w codziennych sytuacjach. Często powoduje ogromne poczucie bezradności u obu stron dialogu. Zarówno dziecko w spektrum autyzmu, jak i jego rozmówca czują się bezsilni wobec nawarstwiających się nieporozumień i trudności. W jaki sposób wspierać rozwój umiejętności aktywnego słuchania u uczniów w spektrum autyzmu?
Uczniowie w spektrum autyzmu mogą doświadczać sytuacji, które dla nauczycieli i specjalistów stanowią poważne wyzwanie – od nagłych wybuchów emocjonalnych, przez wycofanie, po zachowania zagrażające bezpieczeństwu [1]. Wzrost liczby takich uczniów w szkołach ogólnodostępnych pociąga za sobą rosnące wymagania wobec nauczycieli, którzy oprócz realizacji podstawy programowej muszą zapewniać wsparcie adekwatne do potrzeb neuroatypowych uczniów [2]. Dlatego niezbędne staje się wyposażenie kadry pedagogicznej nie tylko w wiedzę o spektrum autyzmu, ale również w praktyczne narzędzia do działania w sytuacjach kryzysowych – zarówno indywidualnie, jak i zespołowo. Artykuł porządkuje najważniejsze informacje oraz prezentuje sprawdzone sposoby interwencji i profilaktyki w pracy z uczniem z ASD.
Codzienność ucznia jest ściśle związana z funkcjonowaniem w sieci przeróżnych relacji społecznych. Jedne z nich są równe – jak relacje rówieśnicze, inne podlegają pewnej społecznej hierarchii, jak te z nauczycielami. Każdego dnia dziecko nawiązuje, buduje i próbuje utrzymać kontakt z innymi. Kontakt ten z wiekiem staje się coraz bardziej złożony. Dla uczniów w spektrum autyzmu to szczególnie trudny obszar. Zwłaszcza, jeśli pojawia się konflikt i konieczność jego rozwiązania. W jaki sposób wspierać dzieci i młodzież w rozwijaniu tej umiejętności społecznej?
Pojawienie się Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób WHO: ICD-11 wzbudziło silne emocje wśród psychiatrów, psychologów, pedagogów i nauczycieli. Z ICD-11 znikają bowiem: zespół Aspergera, autyzm dziecięcy, autyzm atypowy, zespół Retta. Mimo że Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-11 oficjalnie zaczęła obowiązywać od 1 stycznia 2022, w Polsce wciąż obowiązuje wersja poprzednia. Trwają bowiem prace nad opracowaniem polskiej wersji językowej nowej klasyfikacji. Co jednak ważne, wydaje się, że samo wprowadzenie ICD-11 nie spowoduje natychmiastowej zmiany mentalnej i nie sprawi, że z powszechnego użycia znikną określenia takie jak autyzm i zespół Aspergera. Zmiana nazewnictwa to proces, który wymaga czasu i zaangażowania. Nie jest łatwo przyzwyczaić się do nowych określeń diagnostycznych, zwłaszcza, jeśli używało się innych w codziennym planowaniu pracy z dziećmi.
Sprawdź, w jaki sposób właściwie zorganizować pomoc psychologiczno-pedagogiczną dla ucznia posiadającego orzeczenie poradni psychologiczno-pedagogicznej wydane w związku z diagnozą zaburzeń ze spektrum autyzmu. Artykuł zaktualizowany zgodnie ze stanem prawnym od 1 września 2024 r.
Nauczyciele i rodzice mają coraz większą wiedzę o charakterystyce zaburzeń nierozwojowych, jakim jest między innymi spektrum autyzmu. Rosnąca świadomość społeczna w zakresie zdrowia psychicznego sprawia, że coraz więcej uczniów zostaje skierowanych na diagnozę psychologiczną. Niektórzy uczniowie sami decydują się poprosić dorosłych o pomoc i diagnozę. Dla większości dzieci i nastolatków proces diagnostyczny jest jednak stresujący, budzi sprzeczne emocje. Jak wesprzeć ucznia w tym trudnym czasie i pomoc mu poradzić sobie z emocjonalnymi konsekwencjami diagnozy?