
Nuda jest jednym z najczęściej zgłaszanych doświadczeń przez uczniów na wszystkich etapach edukacji. Zwykle bywa interpretowana jako brak chęci, lenistwo lub opór wobec pracy. Tymczasem z perspektywy psychologicznej nuda nie jest pustym stanem emocjonalnym ani „brakiem czegokolwiek”. To ważny sygnał mówiący o potrzebach ucznia – tych poznawczych, emocjonalnych i relacyjnych. Kiedy dziecko mówi „nudzi mi się” albo „nie chce mi się”, często komunikuje coś znacznie bardziej złożonego, niż niechęć do zadania.

W ostatnich latach coraz częściej można usłyszeć od nauczycieli, że uczniowie reagują impulsywnie, szybko się złoszczą, mają trudność z przyjmowaniem krytyki i nie potrafią rozwiązywać konfliktów inaczej niż przez konfrontację. W codziennej praktyce szkolnej nauczyciel spotyka się z agresją werbalną, prowokacjami, a czasem z zachowaniami, które trudno zrozumieć, a jeszcze trudniej na nie reagować. To wszystko sprawia, że szkoła – obok funkcji edukacyjnej – musi dziś pełnić równie ważną rolę wychowawczą i emocjonalną. Jednym z narzędzi, które realnie wspierają nauczycieli w tym obszarze, jest Trening Zastępowania Agresji (TZA), znany także pod angielską nazwą Aggression Replacement Training autorstwa Arnolda Goldsteina i Barry’ego Glicka. To metoda, która od lat z powodzeniem stosowana jest w szkołach, placówkach wychowawczych i poradniach, a jej skuteczność potwierdzają liczne badania i praktyka.

W życiu szkoły nie brakuje wydarzeń, które mogą nieść ze sobą duży ładunek emocjonalny. Mikołajki i wigilia klasowa niewątpliwie są jednym z nich – tradycyjne spotkanie wszystkich uczniów i wychowawcy kojarzy się w oczywisty sposób ze Świętami Bożego Narodzenia, które w domach mogą być różne, jeśli są obchodzone. W klasie mogą się znaleźć dzieci o różnym statusie majątkowym, o różnych doświadczeniach związanych z rodzinnymi tradycjami. Być może wśród nich są wychowankowie placówek opiekuńczych albo dzieci z rodzin innych wyznań lub ateistycznych. Warto mieć na uwadze różne czynniki, by zorganizować takie spotkanie, które będzie dla wszystkich przyjemne i bezpieczne. Jak zorganizować bożonarodzeniowe spotkanie w szkole?

W każdej klasie istnieje niepisana mapa relacji – sieć sympatii, przyjaźni i zależności, które tworzą szkolną rzeczywistość. Czasem jednak ktoś znajduje się poza tą mapą. Uczeń, który nie jest zapraszany do wspólnych zabaw, rozmów, czy grupowych zadań. Ktoś, kto coraz częściej spędza przerwy sam, a jego obecność w grupie zdaje się „niewidzialna”. Wykluczenie rówieśnicze nie zawsze przybiera postać otwartego prześladowania. Często jest ciche, ukryte, ale równie bolesne. Rolą nauczyciela jest nie tylko dostrzec ten proces, ale też mądrze i skutecznie zareagować.

Każda klasa szkolna ma swoją oficjalną strukturę – nauczyciel jest liderem procesu edukacyjnego, a uczniowie jego uczestnikami. Jednak poza tą widoczną i formalną organizacją istnieją także nieformalne hierarchie społeczne. To one kształtują atmosferę w grupie, sposób komunikacji, a często także wyniki w nauce, czy poziom bezpieczeństwa w klasie. Zrozumienie, jak działają te ukryte mechanizmy jest potrzebne dla skutecznego zarządzania grupą i zapobiegania potencjalnym problemom wychowawczym.

Już w wieku przedszkolnym dzieci rozpoznają pewne stereotypowe role, które przypisuje im społeczeństwo. Wkraczając na ścieżkę edukacji szkolnej często są już po prostu utwierdzane w przekonaniach, których nabrały wcześniej. Stereotypy dotyczące płci to duże zagrożenie dla poczucia własnej wartości uczniów. Ograniczają ich potencjał, utrwalają nierówności, wzmacniają poczucie presji i zniekształcają obraz rzeczywistości. Jak w pracy z dziećmi unikać stereotypów płciowych i dbać o to, aby w procesie nauki i wychowania kształtować przekonanie o równej wartości człowieka, niezależnie od płci?

„Bambik”, „brainrot”, „czemó” – dla jednych brzmią jak przypadkowy zlepek sylab, dla innych są kluczem do zrozumienia świata współczesnej młodzieży. Język, którym posługują się nastolatkowie, zmienia się dziś szybciej niż kiedykolwiek wcześniej, a jego znaczenie wykracza daleko poza modę czy internetowe memy. To nie tylko narzędzie komunikacji wśród młodzieży, ale także sposób budowania tożsamości, przynależności do grupy i wyrażania emocji. Jak na te zmiany powinna reagować szkoła? Zamiast walczyć z nowymi słowami, warto spróbować je zrozumieć – bo to właśnie w nich ukryta jest mapa do młodzieżowego świata.

Każdy nauczyciel, wychowawca czy specjalista szkolny zna to z własnego doświadczenia: wrzesień mija stosunkowo spokojnie, a już w październiku pojawia się wzrost trudnych zachowań wśród uczniów. Wydaje się, że szkoła, która jeszcze niedawno tętniła świeżością i ciekawością, nagle staje się areną wyzwań wychowawczych, o których wcześniej nie myśleliśmy. Dlaczego tak się dzieje? Czy to tylko przypadek, czy kryje się za tym głębsza psychologia rozwoju i mechanizmy funkcjonowania szkoły? Przyjrzyjmy się temu bliżej.

W pracy wychowawczej jednym z największych wyzwań jest budowanie odpowiedzialności uczniów za własne zachowanie i za atmosferę panującą w klasie. Tradycyjne podejścia oparte na regulaminach narzuconych „z góry” mogą prowadzić do oporu, poczucia niesprawiedliwości lub braku identyfikacji z zasadami. W tym kontekście kontrakt klasowy może stać się narzędziem, które wesprze proces wychowawczy, zaangażuje uczniów i wzmocni ich poczucie wpływu oraz współodpowiedzialności.

Rozpoczęcie nowego roku szkolnego to moment, w którym wychowawcy klas stają przed koniecznością zmierzenia się z szeregiem istotnych zadań i obowiązków, które wynikają z przepisów prawa oświatowego. Ważne, aby na starcie roku szkolnego dokładnie przemyśleć, jakie działania należy podjąć, aby sprostać wymaganiom zarówno w zakresie organizacyjnym, jak i prawnym. Warto upewnić się, że wszystkie aspekty pełnienia funkcji wychowawcy są jasne. Przeczytaj artykuł, aby mieć pewność, że znasz najważniejsze zadania wychowawcy.