Spróbuję zrozumieć, co czujesz – scenariusz zajęć mający na celu zwiększyć solidarność z uchodźcami z Ukrainy

Część I. Powszechna Deklaracja Praw Człowieka

Przygotowanie do zajęć

Nauczyciel przygotowując się do zajęć może zapoznać się z artykułem J. Jaskólskiej, Treść Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, dostępny tu: https://bazhum.muzhp.pl/media/files/Czlowiek_w_Kulturze/Czlowiek_w_Kulturze-r1998-t11/Czlowiek_w_Kulturze-r1998-t11-s49-97/Czlowiek_w_Kulturze-r1998-t11-s49-97.pdf.

Przed rozpoczęciem zajęć nauczyciel przygotowuje kartki z pociętego załącznika nr 1. Wybrane artykułu z Powszechnej Deklaracji Praw człowieka. W razie potrzeby niektóre artykuły można powielić.

Przebieg zajęć

Nauczyciel wita uczniów i wyjaśnia, że na zajęciach będą rozmawiali o prawach człowieka. Następnie prosi, aby każdy wylosował jedną kartkę z Załącznika nr 1. Kiedy każdy zapozna się z treścią, nauczyciel pyta czy wiedzą, skąd (z jakiego dokumentu) pochodzą te słowa. Jeżeli nikt nie udzieli prawidłowej odpowiedzi, nauczyciel wyjaśnia, że jest Powszechna Deklaracja Praw Człowieka. Następnie prosi, aby chętni uczniowie odczytali prawo zapisane na ich kartce i spróbowali wyjaśnić, jak je rozumieją.

Po tej części ćwiczenia nauczyciel zbiera wszystkie kartki i niszczy je na oczach uczniów po czym wyrzuca do kosza na śmieci. Zadaje pytanie: Czy uważacie, że można znieść prawa człowieka albo pozbawić kogoś prawa do stosowania ich wobec niego? Uczniowie muszą uzasadnić swoje odpowiedzi.

Czy moje prawa są szanowane? Dyskusja

Nauczyciel rozdaje uczniom załącznik nr 2. Powszechna Deklaracja Praw Człowieka i prosi, aby zastanowili się i odpowiedzili, czy ich zdaniem ich prawa są przestrzegane. Jeżeli któryś z uczniów wskaże, że prawa są łamane, nauczyciel prosi o uzasadnienie, a następnie wyjaśnia jak należy rozumieć dane prawo. Tu pomocne będą wyjaśnienia zawarte w artykule J. Jaskólskiej, Treść Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka.

Co byś czuł, co być czuła? Mapa myśli

Kolejne ćwiczenia wymaga połączenia się uczniów w trzy grupy. Każda grupa otrzymuje kartkę papieru i kolorowe mazaki. Zadanie polega na stworzeniu mapy myśli, która będzie wskazywała możliwe ścieżki postępowania w przypadku łamania praw człowieka. Każda z grup analizuje łamanie praw człowieka w innych sytuacjach:

-      grupa I: zagrożenie wojną, wojna

-      grupa II: prześladowania na tle religijnym

-      grupa III: emigracja ekonomiczna, spowodowana brakiem możliwości zdobycia pracy w swoim kraju

Kiedy uczniowie skończą pracę, grupy po kolei przedstawiają swoje pomysły. Cała klasa wraz z nauczycielem zastanawia się, czy wszystkie pomysły są właściwe oraz co jeszcze można dodać. Należy zwrócić uwagę na to, aby zaproponowane działania były realne (np. ucieczka z kraju, próba zawiadomienia organizacji międzynarodowych o sytuacji itp.).

Czy wiesz co przeżywa ta osoba?

Nauczyciel prosi uczniów, aby pracując w tych samych grupach zastanowili się i wypisali na kartce, co może czuć/przeżywać osoba doświadczająca łamania praw człowieka, tj.

-      grupa I: uchodźca z kraju ogarniętego wojną

-      grupa II: uchodźca z kraju, w którym jest prześladowany na tle religijnym.

-      grupa III: uchodźca ekonomiczny.

Po zakończeniu pracy uczniowie przedstawiają jej wyniki. Nauczyciel zwraca uwagę na wspólne elementy, które pojawiły się w każdym przypadku. Przykładowo: każdemu towarzyszy strach, niepewność, obawa o przyszłość, złość, frustracja).

Jak czuje się Uchodźca?

W tej części zajęć uczniowie łączą się w cztery grupy. Nauczyciel wyjaśnia, że teraz zadanie polega na próbie wyobrażenia sobie, że jest się osobą, która była zmuszona do opuszczenia swojego kraju. Grupa I to dzieci, grupa II to matki, grupa III to ojcowie, grupa IV to babcie i dziadkowie. Po zakończeniu pracy uczniowie przedstawiają jej wyniki. Nauczyciel zwraca uwagę na wspólne elementy, które pojawiły się w każdym przypadku oraz na różnice, które dotyczą np. dzieci oraz rodziców.  

Na zakończenie tej części zajęć nauczyciel wyjaśnia, że konieczność opuszczenia swojego kraju z powodu łamania praw człowieka zawsze jest dla człowieka ogromnym przeżyciem, któremu towarzyszy lęk oraz strach o przyszłość.

Praca domowa

Przed rozejściem się uczniów nauczyciel prosi uczniów, aby w miarę możliwości przeprowadzil wywiad z kimś, kto ma doświadczenia związane z wyjazdem za granicę (na studia, do pracy). Wywiad można nagrać lub zapisać. Istotne jest., aby uzyskać odpowiedzi na takie pytania: czego najbardziej brakowało za granicą, co było najtrudniejsze za granicą, jaka pomoc była wtedy na wagę złota?

Część II. Listy uchodźców

Nauczyciel krótko przypomina czego dotyczyły poprzednie zajęcia. Następnie prosi chętne osoby o odczytanie lub odtworzenie nagrania z pracy domowej. Ci uczniowie opowiadają o wrażeniach, które towarzyszyły im w czasie przeprowadzania wywiadu. Następnie nauczyciel pyta: Jak myślicie: czy osoba, która nigdy nie emigrowała może w pełni zrozumieć, co czuła taka osoba w czasie pobytu poza krajem?

Jeżeli nie zgłosi się żaden chętny uczeń, nauczyciel docieka, czy nikomu nie udało się przeprowadzić wywiadu? Dlaczego? Prosi uczniów, aby wyobrazili sobie, że są emigrantem i spróbowali odpowiedzieć na pytania, które mieli zadać swojemu rozmówcy. Następnie nauczyciel zadanie pytanie: Jak myślicie, czy możemy uznać, że wyobrażenia osób, które nie doświadczyły emigracji są wiarygodne?

Listy uchodźców – prawdziwe historie

Prowadzący w płynny sposób przechodzi do właściwej części zajęć. Wyjaśnia uczniom, że najlepszym źródłem wiedzy na temat emigracji są sami emigranci. Podobnie jest w przypadku uchodźców. Nauczyciel informuje uczniów, że w tej części zajęć będą zajmowali się bardzo trudnym tematem, ponieważ poznają trzy historii uchodźców z Syrii. Będą to prawdziwe historie, opublikowane 27 listopada 2015 na łamach Gazety Wyborczej w reportażu Macieja Czarneckiego pt. LISTY UCHODŹCÓW DO EUROPY - CZĘŚĆ 2. Trzy historie. Trzy kobiety. Każda na swój sposób radzi sobie z wojenną traumą: https://wyborcza.pl/7,75399,19254097,listy-uchodzcow-do-europy-czesc-2-trzy-historie-trzy-kobiety.html

Nauczyciel łączy uczniów w trzy grupy. Każda z grup otrzymuje kartke oraz wydrukowany egzemplarz artykułu reportażu Macieja Czarneckiego pt. LISTY UCHODŹCÓW DO EUROPY - CZĘŚĆ 2. Trzy historie. Trzy kobiety. Każda na swój sposób radzi sobie z wojenną traumą lub link do otworzenia go na smartfonach lub komputerach. Zadanie polega na tym, aby na kartkach napisać „Co czują uchodźcy z Syrii?”. Po około 10 minutach nauczyciel prosi uczniów, aby odczytali swoje wnioski.

Zrobimy wszystko, aby…

Nauczyciel prosi uczniów, aby zastanowili się i powiedzieli – jak ich zdaniem dzisiaj mogą się czuć, co przeżywają uchodźcy z Ukrainy? Następnie uczniowie podają propozycje: co my, jako klasa, jako koledzy i koleżanki możemy zrobić dla rówieśników z Ukrainy, aby w Polsce czuli się dobrze? Uczniowie zapisują pomysły na karteczkach samoprzylepnych i wieszają w widocznym miejscu w klasie.

Podsumowanie

W podsumowaniu zajęć prowadzący prosi uczniów, aby zapisali na kartkach, zdanie: Na tych zajęciach najbardziej wartościowe dla mnie było… i prosi o samodzielne dokończenie.