Uczniowie z afazją rozwojową, to uczniowie ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Dostarczenie do szkoły orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego wydanego ze względu na afazję rozwojową wymaga dostosowania warunków i sposobu nauki do potrzeb ucznia. W artykule wyjaśniono, czym jest afazja rozwojowa oraz w jaki sposób nauczyciele mogą wspierać proces uczenia się dziecka w zależności od obrazu zaburzenia.
W terminologii logopedycznej stosuje się termin afazja w odniesieniu do dwóch grup pacjentów – z afazją rozwojową (ujawniającą się już we wczesnym dzieciństwie) oraz z afazją nabytą (dotyczącą głównie osób dorosłych). Afazja rozwojowa to specyficzne zaburzenia rozwoju mowy i języka. Dzieci pomimo prawidłowego słuchu fizycznego i normy intelektualnej, mają trudności z nabywaniem i rozumieniem mowy. Spowodowana jest uszkodzeniem pewnych struktur mózgowych, często w postaci mikrourazów o nieznanej genezie i niejednoznacznym mechanizmie (i przyczynach) powstania. Afazja rozwojowa bywa zamiennie nazywana niedokształceniem mowy o typie afazji, niedokształceniem mowy pochodzenia korowego (NMPK), niedorozwojem mowy, afazją wrodzoną, dysfazją, alalią, SLI (specyficzne zaburzenia językowe). W najnowszej Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób ICD-11 wprowadzono termin DLD – Developmental Language Disorders (rozwojowe zaburzenia językowe). Afazja (nabyta)dotyka natomiast zazwyczaj osób dorosłych. Jest utratą zdolności językowych na skutek uszkodzenia mózgu. Do afatycznych zaburzeń mowy prowadzą najczęściej urazy czaszkowo-mózgowe, udary i guzy mózgu. Utrata pewnych struktur mózgowych u dzieci (po 6. roku życia, czyli w okresie postlingwalnym) to afazja dziecięca. Cechą wspólną obu zaburzeń, afazji rozwojowej i afazji, jest lokalizacja uszkodzenia – ośrodkowy układ nerwowy. Różne są m.in. obraz zaburzenia, sposób diagnozowania czy sposób prowadzenia terapii.
Sposób funkcjonowania dziecka zależy w największym stopniu od:
- typu zaburzenia,
- stopnia nasilenia występowania zaburzenia,
- dotychczasowych doświadczeń dziecka (m.in. środowiska życia, skuteczności i intensywności stosowanych oddziaływań terapeutycznych).
Afazja rozwojowa to specyficzne zaburzenia rozwoju mowy i języka. Dzieci mają trudności z nabywaniem i rozumieniem mowy pomimo normy intelektualnej i prawidłowego słuchu fizycznego.
Wyróżnia się trzy rodzaje afazji rozwojowej:
- afazja rozwojowa typu ekspresyjnego (ruchowa, motoryczna) – dziecko nie mówi lub mówi bardzo słabo, ale rozumie mowę,
- afazja rozwojowa typu percepcyjnego (sensoryczna) – rozumienie mowy jest dla dziecka ograniczone, a mowa czynna samego dziecka jest agramatyczna i niewyraźna,
- afazja rozwojowa typu mieszanego (motoryczno-sensoryczna) – połączenie cech obu poprzednich typów zaburzenia, tzn. dziecko nie mówi lub słabo mówi (zaburzenia ruchowe) oraz nie rozumie lub słabo rozumie mowę otoczenia (zaburzenia ekspresji).
Jakie trudności występują w funkcjonowaniu językowym ucznia z afazją rozwojową? Najczęściej dziecko z afazją rozwojową ma trudności z wszystkimi czynnościami związanymi z komunikacją werbalną, czyli [1]:
- powtarzaniem,
- percepcją, czyli rozumieniem mowy,
- ekspresją, czyli nadawaniem mowy,
- czytaniem i pisaniem.
Z artykułu dowiesz się m.in.:
- Czym jest afazja rozwojowa i co odróżnia ją od afazji nabytej?
- Jakie rodzaje afazji rozwojowej wyróżniamy?
- Z jakimi problemami w mowie wiąże się afazja rozwojowa?
- Jakie trudności występują w funkcjonowaniu językowym dziecka z afazją rozwojową?
- W jaki sposób wspierać proces uczenia się dzieci z afazją rozwojową?
- Skąd czerpać wiedzę o afazji rozwojowej?
W artykule zamieszczono propozycje działań zwiększających efektywność nauki dzieci:
- z trudnością z uwagą i przetwarzaniem słuchowym,
- z trudnością w rozumieniu mowy,
- z trudnością w wypowiadaniu się,
- z trudnością w czytaniu i pisaniu,
- z trudnością w uczeniu się matematyki,
- z zaburzeniem motoryki.
