spektrum autyzmu

Wsparcie ucznia w spektrum autyzmu w szkole ponadpodstawowej – praca nauczyciela wspomagającego w praktyce

Dostarczenie do szkoły orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego wydanego ze względu na autyzm, w tym zespół Aspergera oznacza, że pojawia się obowiązek zatrudnienia nauczyciela wspomagającego. Większość nauczycieli obejmując stanowisko nauczyciela wspomagającego nie wie, jak w praktyce będzie wyglądała ich praca. Każdy uczeń w spektrum autyzmu jest przecież inny. Dodatkowo, wsparcie ucznia w spektrum autyzmu w szkole podstawowej istotnie różni się od pracy z nastolatkami u progu dorosłości. Jak wygląda praca nauczyciela wspomagającego w szkole średniej? W jaki sposób wspierać ucznia z autyzmem w szkole ogólnodostępnej? Odpowiedzi na te oraz inne pytania, a także wskazówki z praktyki znajdziesz w artykule.

Przyjęcie do szkoły ucznia w spektrum autyzmu i zatrudnienie po raz pierwszy nauczyciela wspomagającego to sytuacja, w której nikt nie czuje się pewnie. Nauczyciele rzadko dysponują wiedzą teoretyczną oraz praktyczną dotyczącą spektrum. Dostępna literatura odnosi się w znakomitej większości do pracy z dziećmi w wieku przedszkolnym oraz na etapie szkoły podstawowej.

Nie jest możliwe ustalenie i przedstawienie wszystkich aspektów pracy nauczyciela współorganizującego kształcenie w szkole średniej. Podejmowane działania i realizowane zadania nie wpisują się bowiem w prosty sposób w wykaz obowiązków zawarty w rozporządzeniu MEN z 9 sierpnia 2017 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym. Z tego względu bardzo ważna jest otwartość i zaufanie ze strony nauczycieli przedmiotowcy czy rodziców. Powinni oni bowiem pamiętać, że każde działanie nauczyciela wspomagającego czemuś służy – jego praca nie polega wyłącznie na obecności. Jednocześnie jednak ważna jest otwartość samych specjalistów współorganizujących proces kształcenia. Ich rola nie powinna bowiem ograniczać się do wspierania wyłącznie ucznia czy uczniów posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego. Poniżej dzielę się rozwiązaniami wypracowanymi na przestrzeni ostatnich lat. Zwracam jednak uwagę, że nie są to wskazówki uniwersalne – nie sprawdzą się w pracy w każdej szkole i z każdym uczniem. Pamiętajmy, że każdy z naszych uczniów (nie tylko tych w spektrum) jest inny, ma inne uzdolnienia i pasje, inne potrzeby i wymaga innego wsparcia. Do każdego trzeba podejść indywidualnie i przy każdym znów się zmieniamy!

Z artykułu dowiesz się m.in.:

Jak nauczyciele w szkoły ponadpodstawowej mogą przygotować się na przyjęcie ucznia z orzeczeniem wydanym ze względu na autyzm, w tym zespół Aspergera?
Co w pracy nauczyciela szkoły ponadpodstawowej zmienia pojawienie się ucznia w spektrum autyzmu?
Z jakimi trudnościami i problemami spotka się nauczyciel wspomagający w szkole ponadpodstawowej?
Na czym polega wspomaganie w szkole ponadpodstawowej?
Jaki jest uczeń w spektrum autyzmu w szkole ponadpodstawowej?
Jakie są zadania nauczyciela wspomagającego w szkole ponadpodstawowej?
Jak nauczyciel wspomagający w szkole średniej współpracuje z nauczycielami, rodzicami i uczniem w spektrum autyzmu?

Przeczytaj również:

Przysłowia w codziennej komunikacji – karty pracy dla uczniów

Zestaw kart pracy mających na celu doskonalenie umiejętności związanych z rozumieniem popularnych polskich przysłów. Rozumienie przysłów jest bardzo ważne w codziennej komunikacji, dlatego uczniowie powinni systematycznie poszerzać wiedzę w tym zakresie. Wśród propozycji znajduje się m.in krzyżówka, rozsypanka i uzupełniania. Zaleca się, aby podczas pracy nauczyciel omawiał z uczniem znaczenie poszczególnych przysłów w celu upewnienia się, że dziecko dobrze je rozumie.

Wykorzystaj również:

Twórz własne karty pracy i w kreatywny sposób rozwijaj umiejętności swoich uczniów! Za pomocą kreatora kart pracy z łatwością przygotujesz ciekawe materiały ćwiczeniowe odpowiednie dla Twoich uczniów. PRZETESTUJ

Jak zorganizować pomoc i kształcenie specjalne dla ucznia w spektrum autyzmu?

Pytanie: W jaki sposób zorganizować pomoc psychologiczno-pedagogiczną i kształcenie specjalne dla ucznia z zespołem Aspergera, aby mógł odnieść możliwie największy sukces edukacyjny?

Marzenna Czarnocka
12 stycznia 2023 r.
Pytanie dnia

Jak dopasować wypowiedź do kontekstu?

Karty pracy są skierowane dla uczniów szkół ponadpodstawowych z diagnozą autyzmu lub Zespołu Aspergera. Celem pracy z kartami jest wsparcie rozwoju społecznego, pomoc w nauce doboru wypowiedzi adekwatnych do sytuacji i jej kontekstu.

Wykorzystaj również:

Emocjonalne frazeologizmy

Ćwiczenie dla uczniów szkół ponadpodstawowych ukierunkowane na poznawanie związków frazeologicznych. Zadanie polega na dopasowaniu zdania zawierającego związek frazeologiczny do obrazka. Wybrane związki frazeologiczne odnoszą się do sfery emocji. Karty pracy można wykorzystać podczas pracy z uczniami w spektrum autyzmu.

Wykorzystaj również:

Uczniowie ze spektrum autyzmu w obliczu przemocy rówieśniczej

Agresję kojarzymy zazwyczaj z czymś złym; biciem, zabieraniem, obelgami słownymi. Nie jest to jednak takie proste w przypadku dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, w szczególności z zaburzeniami ze spektrum autyzmu. U nich agresja jest często nieudanym szukaniem pomocy, próbą kontaktu, zaproszeniem do komunikacji. Równie często bywa reakcją na nękanie rówieśnicze, którego doświadcza wielu uczniów z ASD. Dowiedz się, jak radzą sobie uczniowie ze spektrum autyzmu w obliczu przemocy rówieśniczej.

Dziecko z ASD, które ma wybuchy agresji, często samo doświadcza przemocy rówieśniczej, a nie umie na nią odpowiednio reagować. Nie radzi sobie z emocjami, nie rozumie dystansu społecznego, jest stale odtrącanie przez rówieśników. Oczywiście, przemoc rówieśnicza dotyczy wszystkich dzieci i ma wpływ na ich późniejsze funkcjonowanie, podatność na depresje, nerwice, lęki. Może wydać się to szokujące, ale według amerykańskich badań opublikowanych w piśmie Lancet, przemoc rówieśnicza wpływa bardziej na problemy psychiczne w wieku dojrzałym niż molestowanie przez dorosłych. Ofiarami nękania rówieśniczego są zazwyczaj uczniowie:

zagrożeni niedostosowaniem społecznym,
o niskich kompetencjach interpersonalnych lub przejawiający skłonności do przywództwa,
z niepełnosprawnością intelektualną,
fizycznie lub emocjonalnie odmienni oraz z tak zwanymi niepełnosprawnościami ukrytymi, a do nich należy spektrum autyzmu.

Z artykułu dowiesz się m.in.:

W jakiej sytuacji znajdują się uczniowie ze spektrum autyzmu w obliczu przemocy rówieśniczej?
Dlaczego dzieci ze spektrum autyzmu doświadczają w szkole zachowań przemocowych?
Z jakimi rodzajami przemocy i nękania dziecięcego uczniowie w spektrum spotykają się najczęściej?
Jakie najczęściej popełniane przez nauczycieli i specjalistów błędy utrudniają interwencję?
Co może pomóc dziecku z ASD zrozumieć przemoc rówieśniczą?

Jesienna nostalgia. Jak radzić sobie z trudnymi emocjami _page-0001

Jesienna nostalgia. Jak radzić sobie z trudnymi emocjami?

Karta pracy dla uczniów klas VII-VIII oraz uczniów szkół ponadpodstawowych. Materiał można wykorzystać w pracy z uczniami w spektrum autyzmu. Zadaniem ucznia jest przyporządkowanie zaproponowanych sposobów radzenia sobie z trudnymi emocjami do opisanych sytuacji. Ćwiczenie wpisuje się w obszar zajęć rozwijających kompetencje emocjonalno-społeczne.

Cele:

doskonalenie umiejętności nazywania emocji i uczuć
rozwijanie umiejętności rozpoznawania trudnych emocji i uczuć
rozwijanie umiejętności radzenia sobie z trudnymi emocjami i uczuciami

Komentarz: Przed rozpoczęciem ćwiczenia omów z uczniem podane propozycje sposobów radzenia sobie z trudnymi emocjami. Upewnij się, że są dla niego zrozumiałe. Wspólnie zastanówcie się, jakie emocje odczuwają opisane osoby. Zaproponuj podanie własnych rozwiązań na radzenie sobie z trudnymi emocjami i uczuciami.

Praca z uczniem ze spektrum autyzmu na lekcjach języka obcego – porady praktyczne

Z roku na rok przybywa w szkołach uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, którzy wymagają indywidualnego wsparcia. Dostosowania wymagań edukacyjnych wymagają m.in. dzieci z zaburzeniami autystycznymi. Praca z uczniami w spektrum stanowi wyzwanie dla każdego nauczyciela, nie wyłączając nauczycieli języków obcych. Jak przełamać wzajemne obawy, lęki i frustracje? W jaki sposób prowadzić lekcje języka obcego, aby rozwinąć potencjał ucznia z zaburzeniem ze spektrum autyzmu? W jaki sposób zachęcić dziecko do nauki języków obcych, pomóc mu odkryć radość z poznawania nowego języka, zapobiec wykluczeniu językowemu? Garść praktycznych porad w tym zakresie z pewnością usprawni proces opanowywania nowego języka.

Uczniowie ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi (SPE) to uczniowie, którzy nie potrafią samodzielnie sprostać wymogom obowiązujących programów nauczania. SPE stosuje się przede wszystkim wobec następujących grup uczniów:

z orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego z uwagi na różne niepełnosprawności, w tym autyzm i zespół Aspergera,
z opinią poradni psychologiczno-pedagogicznej przykładowo ze względu na choroby przewlekle,
potrzebujących wsparcia psychologiczno-pedagogicznego, m.in. w przypadku szczególnych uzdolnień.

Uczniowi z SPE wykazują zróżnicowane trudności uczenia się, wymagające dostosowania kształcenia szkolnego do ich indywidualnych potrzeb i rozwoju. Dotyczy to w szczególności dostosowania:

przestrzeni i infrastruktury szkolnej sprzyjającej uczeniu się,
tempa pracy, metod, form nauczania i sprawdzania wiedzy, celów i treści merytorycznej,
współpracy z nauczycielami specjalistami – nauczyciel wspierający, asystent, specjalista
pracy w społeczności klasowej, przyjmującej i funkcjonującej z uczniem ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi.

Należy pamiętać, że zalecenia zawarte w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego są dla nauczycieli i szkoły wiążące.

Podejście włączające zakłada skuteczne zarządzanie różnorodną klasą przez nauczyciela. Klasa różnorodna to klasa składająca się z uczniów rozwijających się niejednolicie, z różnorodnymi umiejętnościami i trudnościami edukacyjnymi oraz odmiennymi stylami i tempem przyswajania wiedzy. Nauczanie włączające realizowane przez pedagogów szkolnych zakłada elastyczność i wyrozumiałość wobec heterogeniczności klasy, właściwe wykorzystanie różnych strategii prowadzenia zajęć, uwzględnianie indywidualnych zainteresowań uczniów, dostosowywanie wymagań do możliwości kształcących się, klarowne i życzliwe porozumiewanie się, współpracę z innymi pedagogami oraz postrzeganie dziecka nie w kontekście jego niepełnosprawności, lecz jako osobę integralną o indywidualnym potencjale. Dodatkowo warto pamiętać, że w klasie różnorodnej niezwykle ważne są poczucie bezpieczeństwa, własnej wartości, zapał do pracy i zdrowie psychiczne wszystkich uczestników. Klarowna i powtarzalna struktura pracy, znajomość i przestrzeganie obowiązujących zasad na lekcji, pozytywne nastawienie nauczyciela do uczniów i wykonywanych obowiązków, jego cierpliwość, życzliwość, żelazna konsekwencja i determinacja również decydują o sukcesie indywidualnym i grupowym. W odniesieniu do nauczania języka obcego w klasie różnorodnej przydatną mogą być następujące wytyczne:

nierozpraszająca aranżacja przestrzeni klasowej, w tym celowe usadzenie uczniów ze SPE,
praca ciałem, przykładowo wydawanie poleceń za pomocą gestów i mimiki,
stosowanie systemu pochwał/ostrzeżeń,
wykorzystywanie multisensorycznych form i metod pracy dostosowanych do różnych stylów uczenia się.

Z artykułu dowiesz się m.in.:

Które cechy charakterystyczne dla uczniów w spektrum autyzmu ułatwiają, a które utrudniają uczenie się języków obcych?
Jak organizować proces uczenia się języka obcego przez ucznia w spektrum autyzmu?
Po jakie metody oraz pomoce dydaktyczne warto sięgać w pracy z uczniem posiadającym orzeczenie wydane ze względu na autyzm lub zespół Aspergera?
Jakie dostosowania na sprawdzianach należy wdrożyć w przypadku ucznia w spektrum?

Wskazówki mają charakter uniwersalny – nie odnoszą się wyłącznie do nauki języka angielskiego czy niemieckiego. Mogą skorzystać z nich wszyscy nauczyciele języków obcych pracujący z dziećmi z autyzmem i dziećmi z zespołem Aspergera.

Przeczytaj również:

Autyzm, zespół Aspergera, spektrum Autyzmu – czy autyzm i spektrum autyzmu to to samo?

Ewa Romanowska-Kulyk
6 października 2022 r.
Top tematy

Znaczenie rutyny w życiu dziecka w spektrum autyzmu – powtarzalne zachowania w wieku przedszkolnym

Jedną z cech, które stanowią o rozpoznaniu spektrum autyzmu wymienione w najnowszym ICD–11 jest „skłonność do ograniczonych, powtarzalnych i nieelastycznych wzorców zachowania, zainteresowań lub czynności, które są nietypowe lub nadmierne dla danej osoby”. Co to oznacza? Dla każdego dziecka w spektrum autyzmu trochę co innego. Objawy autyzmu mogą być różne i różnie nasilone, nie zawsze są dla innych oczywiste. Nie ulega jednak wątpliwości, że w większości przypadków ogromne znaczenie dla dziecka ze spektrum autyzmu ma rutyna. W artykule omawiamy znaczenie rutyny w życiu dziecka w spektrum autyzmu.

W codziennym życiu przedszkolnym warto pamiętać o kilku zasadach, które pomogą poradzić sobie z wpadkami w rutynie:

Trzeba przygotować dziecko i rodzica na zmianę w rytmie, jeśli jesteśmy w stanie ją przewidzieć. Warto opowiedzieć maluchowi o tym, co się będzie działo, nawet jeśli nie jesteśmy pewni, że nas rozumie. Jeśli w planach jest wyjście do zoo, trzeba pokazać przedszkolakowi w spektrum, co tam się będzie działo. Pokazać filmik, ilustracje, opowiedzieć bajkę na ten temat.
Warto zapewnić dziecku dostępność jego ulubionych przedmiotów, które mogą poprawić poczucie bezpieczeństwa w nowej sytuacji. Jeśli grupa zmienia salę, to mało elastyczny przedszkolak być może pocieszy się zabawkami, które były w poprzednim miejscu.
W czasie wydarzeń przedszkolnych, zwłaszcza, jeśli są głośne i dzieci przebywają w dużej grupie, trzeba mieć dla malucha w spektrum alternatywę. Być może uda się zorganizować pomoc innego dorosłego, który będzie bacznie obserwował przedszkolaka i w razie czego wróci z nim do sali.
Należy być uważnym na potrzeby dziecka, choćby pozornie błahe. Jeśli nasz maluch siedzi zawsze na stołówce w tym samym miejscu, inne dzieci powinny o tym wiedzieć. Jeśli dostaje do jedzenia coś innego, niż grupa, również trzeba przygotować na to inne dzieci. Wystarczy wprost powiedzieć, że Bruno, czy Hania mają specjalną dietę i trudno im jeść coś innego, mają kłopot w próbowaniu nowych potraw.
W sali przedszkolnej dobrze jest zaaranżować tzw. „kącik wyciszenia”, w którym dziecko w spektrum może spędzić trudny dla niego czas. Może być to zwykły zakątek z poduszkami i kilkoma wyciszającymi zabawkami, trochę w oddaleniu od centrum aktywności grupy. W ten sposób łatwiej będzie przetrwać na przykład nowe zajęcia.
Dziecko w spektrum autyzmu potrzebuje czasu, by oswoić się z czymś nowym. Nie ma sensu zmuszać je do uczestniczenia w nowych aktywnościach, warto postawić na powolną adaptację i możliwość obserwacji tego, co się dzieje. Delikatne zachęty oczywiście nie zaszkodzą, ale im mniej presji, tym lepiej dla obu stron.

Z artykułu dowiesz się m.in.:

Czym są wzorce zachowania i wzorce czynności dziecka?
Na czym polega sztywność wzorców w życiu dziecka w spektrum autyzmu?
Jak zadbać o bezpieczeństwo dziecka w zmieniającym się środowisku?

Przeczytaj również:

Mój uczeń w spektrum. Czym przejawia się autyzm u ucznia i jak mu pomóc?

Natalia Perek
15 września 2022 r.
Top tematy

Karty poznania i samopoznania ucznia w spektrum autyzmu

Rozpoczęcie pracy z uczniem w spektrum autyzmu jest dużym wyzwaniem dla nauczycieli i specjalistów. W szczególnej sytuacji jest nauczyciel wspomagający, którego zadaniem będzie wspieranie ucznia w codziennym funkcjonowaniu. Nauczyciel wspomagający może być również pomostem między uczniem a resztą klasy i nauczycielami, dlatego bardzo ważne jest, aby jak najszybciej poznał ucznia. W pierwszej kolejności należy zapoznać się z orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego oraz porozmawiać z rodzicami. Konieczne jest jednak również uzyskiwanie informacji od ucznia. Karty poznania i samopoznania mają ułatwić proces zdobywania informacji. Uczeń może wypełnić je w wybranym przez siebie czasie i odpowiedzieć na te pytania, które w danym momencie są istotne. Niniejsze materiały to propozycja, którą warto rozszerzać o kolejne, opracowane na podstawie obserwacji i w miarę budowania relacji z uczniem. Ich wykorzystanie to krok w stronę sampoznania ucznia w spektrum autyzymu.

Materiały są przeznaczone dla starszych uczniów szkoły podstawowej oraz uczniów szkoły ponadpodstawowej.

30 sierpnia 2022 r.
Spektrum autyzmu

Co mam na myśli?

Ćwiczenie wspierające rozwój kompetencji emocjonalno-społecznych dla uczniów klas VI-VI, w tym uczniów w spektrum autyzmu. Zadanie polega na rozpoznaniu emocji widocznych na zdjęciach i obrazkach oraz zaproponowaniu, co może mówić lub myśleć przedstawiona osoba.

Cel:

rozwiniecie umiejętności rozpoznawania emocji wyrażanych przez inne osoby.

Czar trwania: 15 minut Komentarz: jeżeli uczeń ma problem z rozpoznaniem emocji widocznych na zdjęciu, należy wyjaśnić, że nie zawsze na podstawie zachowania i mimiki można odczytać, co czuje dana osoba. Omawiając poszczególne zdjęcia warto wspólnie z uczniem zastanowić się podać przykłady sytuacji, w których odczuwa on podobne emocje, jak rozpoznane na zdjęciach.. Po wypełnieniu karty pracy należy porozmawiać z uczniem na temat przeżywania, proponowane pytania:

Czy na podstawie zachowania danej osoby zawsze jesteśmy w stanie domyślić się, co czuje?
Czy to, w jaki sposób zachowujemy się ze względu na przeżywane emocje zawsze jest właściwe?
Co możemy zrobić, aby inne osoby wiedziały, co czujemy w danej chwili?

Kwalifikacje zajcia rozwijające kompetencje emocjonalno-społeczne

Kwalifikacje nauczyciela prowadzącego zajęcia rozwijające kompetencje emocjonalno-społeczne z uczniem z zespołem Aspergera

Zajęcia rewalidacyjne z uczniami z niepełnosprawnością mogą prowadzić nauczyciele posiadający kwalifikacje w zakresie odpowiednim do niepełnosprawności uczniów. Jakie kwalifikacje powinien posiadać nauczyciel prowadzący zajęcia rozwijające kompetencje emocjonalno-społeczne z uczniem z orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego ze względu na zespół Aspergera?

Z artykułu dowiesz się m.in.:

Komu dyrektor szkoły może powierzyć prowadzenie zajęć rewalidacyjnych?
Jakie kwalifikacje powinien mieć nauczyciel prowadzący zajęcia rewalidacyjne z uczniem z autyzmem lub zespołem Aspergera?

Homonimy

Zestaw trzech kart pracy przeznaczonych do pracy z uczniami w spektrum autyzmu. Ćwiczenia mają na celu rozwijanie umiejętności rozumienia i rozpoznawania znaczenia słów o jednakowym brzmieniu oraz odmiennym znaczeniu (homonimów).

20 lipca 2022 r.
Terapia pedagogiczna

Nowa szkoła – karty pracy dla uczniów w spektrum autyzmu

Karta pracy przeznaczone dla uczniów klas VII-VIII w spektrum autyzmu. Zadania mają na celu obniżyć poziom stresu związanego z przejściem do szkoły średniej oraz przygotować uczniów do nowego etapu, który wymaga więcej samodzielności i zaradności.

Jak z tego wybrnąć? Karty pracy dotyczące radzenia sobie w trudnych sytuacjach

Ćwiczenie jest dedykowane dla uczniów klas VII-VIII w spektrum autyzmu. Zmiana szkoły jest stresującym wydarzeniem dla każdego nastolatka. Karty pracy mają na celu pomóc uczniom w spektrum autyzmu szukać rozwiązań dla problemów, z którymi mogą się zetknąć. Ćwiczenia pomogą nauczyć się poszukiwania sposobów radzenia sobie za pomocą dawania rad bohaterom z historii i przełożyć je na rzeczywistość.