Scenariusz pierwszych zajęć rewalidacyjnych z uczniem ze spektrum autyzmu w klasie IV to gotowe narzędzie, które pomoże nauczycielowi rozpocząć współpracę w sposób bezpieczny, przewidywalny i angażujący. Zawarte w nim karty pracy „Poznajmy się i ustalmy zasady” ułatwiają rozmowę, wspierają nazywanie mocnych stron i oczekiwań ucznia oraz umożliwiają wspólne wypracowanie jasnych reguł obowiązujących podczas kolejnych spotkań. Dzięki zastosowaniu prostych pytań, elementów rysunkowych i aktywnego udziału ucznia w ustalaniu zasad, nauczyciel buduje relację opartą na zaufaniu, wzmacnia poczucie sprawczości dziecka oraz rozwija jego umiejętności społeczne i komunikacyjne. Scenariusz zapewnia klarowną strukturę zajęć, minimalizuje nieprzewidywalność i pozwala od pierwszego spotkania tworzyć atmosferę sprzyjającą współpracy.

Od 2022 roku do polskich szkół trafia coraz więcej uczniów z Ukrainy, w tym także dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Wsparcie tej grupy uczniów wymaga od nauczycieli, psychologów i dyrektorów znajomości różnic systemowych pomiędzy edukacją specjalną w Polsce i Ukrainie, a także zrozumienia barier, z jakimi mierzą się rodziny. Proces pomocy nie kończy się na przyjęciu go do szkoły – to złożony ciąg działań, obejmujący diagnozę, adaptację, integrację z zespołem klasowym, dostosowanie metod nauczania czy prowadzenie zajęć rewalidacyjnych. Wyzwania te stają się jeszcze większe, gdy dziecko przyjeżdża bez dokumentacji, nie zna języka polskiego i przeżywa stres związany z nową sytuacją. Artykuł przedstawia najważniejsze aspekty pracy z uczniami z Ukrainy ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Wyjaśnia, jak wygląda system kształcenia specjalnego w Ukrainie, jak przebiega proces diagnozy w Polsce oraz jak skutecznie organizować wsparcie, które realnie pomoże dziecku odnaleźć się w nowej rzeczywistości.

Do polskich szkół uczęszczają uczniowie z Ukrainy o różnorodnych potrzebach edukacyjnych, w tym potrzebach wynikających z niepełnosprawności. Chcąc skutecznie wspierać ich rozwój i proces edukacyjny, nauczyciele, pedagodzy i psycholodzy szkolni powinni nie tylko rozumieć specyfikę ukraińskiego systemu diagnozy, ale przede wszystkim wiedzieć, jak w praktyce organizować wsparcie dla ucznia w polskich realiach szkolnych. Podczas webinaru „Diagnoza, wsparcie, rewalidacja – kształcenie specjalne uczniów z Ukrainy w polskiej szkole” ekspertka Sofiya Revkovych wskazuje konkretne rozwiązania dotyczące pracy z uczniem z Ukrainy – od diagnozy i adaptacji, przez planowanie działań rewalidacyjnych, aż po skuteczne włączanie w życie klasy i szkoły. Udziela także praktycznych wskazówek, jak radzić sobie z barierą językową i jak budować relację wspierającą rozwój ucznia.

Pakiet „5 minut uważności” to zestaw 8 kart pracy stworzony z myślą o uczniach szkoły podstawowej, ze szczególnym uwzględnieniem potrzeb uczniów ze spektrum autyzmu oraz ADHD. Materiał powstał z myślą o wspieraniu rozwoju emocjonalno-społecznego, koncentracji uwagi oraz zdolności do samoregulacji. Idealny do wykorzystania podczas zajęć rewalidacyjnych, TUS-ów, godzin wychowawczych oraz indywidualnej pracy z uczniem.

Dzieci z zaburzeniami ze spektrum autyzmu często mają trudności z inicjowaniem kontaktów i interpretowaniem sygnałów społecznych, co może prowadzić do wykluczenia i frustracji. Ten pakiet pozwala im zrozumieć dynamikę rówieśniczej zabawy, a także nauczyć się reagować na odmowę i radzić sobie z trudnymi emocjami. Karty pracy Jak dołączyć do zabawy? Trening umiejętności społecznych dla dzieci ze spektrum autyzmu to zestaw materiałów edukacyjnych, które pomagają dziecku nauczyć się skutecznego dołączania do grupy rówieśniczej w sposób akceptowany przez innych. Materiały koncentrują się na rozwijaniu umiejętności komunikacyjnych, rozpoznawaniu sytuacji społecznych oraz właściwych i niewłaściwych strategii włączania się do zabawy.

Pakiet kart pracy „Zachowania zaborcze – jak nad nimi pracować, aby budować przyjaźń?” to zestaw materiałów edukacyjnych, które pomagają dzieciom rozpoznawać i kontrolować zachowania zaborcze w relacjach rówieśniczych, radzić sobie z zazdrością oraz uczyć się otwartości na nowe znajomości. Dzięki kartom pracy dziecko uczy się rozpoznawania własnych emocji i dostrzegania ich wpływu na relacje z rówieśnikami. Poprzez analizę sytuacji społecznych i pracę nad własnymi reakcjami rozwija empatię oraz umiejętność rozumienia perspektywy innych osób, co pozwala mu lepiej interpretować zachowania kolegów i koleżanek. Ważnym elementem ćwiczeń jest przekształcanie negatywnych emocji w konstruktywne działania, co pomaga dziecku budować zdrowe i satysfakcjonujące relacje. Pakiet wspiera również trening umiejętności społecznych, rozwijając otwartość, komunikację i współpracę.

Rozumienie znaczenia ról w grupie rówieśniczej może być szczególnie pomocne dla uczniów ze spektrum autyzmu, ułatwiając im podejmowanie wyzwań związanych ze współpracą w zespole. Niniejszy zestaw kart pracy został przygotowany z myślą o uczniach klas IV–VIII z diagnozą spektrum autyzmu. Materiały te mogą stanowić cenną pomoc dydaktyczną, wspierając nauczycieli w rozwijaniu kompetencji społecznych uczniów. Ćwiczenia zawarte w kartach pracy mają na celu ułatwienie zrozumienia, czym są role w grupie, a także wspieranie umiejętności efektywnej pracy zespołowej.

Każde dziecko już od niemowlęctwa sygnalizuje swoje potrzeby, na przykład płaczem informuje o głodzie. Dzieci w wieku wczesnoszkolnym uczą się wyrażać swoje potrzeby w sposób werbalny i akceptowalny społecznie. Ważne jest, aby nauczyć je rozumienia swoich potrzeb, nazywania ich, a także dostrzegania potrzeb innych ludzi. Nauka o własnych potrzebach oraz potrzebach innych osób może poszerzyć perspektywę uczniów ze spektrum autyzmu i wpłynąć na większą elastyczność ich myślenia. Karty pracy zostały przygotowane z myślą o uczniach klas I-III z zaburzeniami ze spektrum autyzmu. Ćwiczenia zawarte w materiałach mają na celu wspieranie dzieci w zrozumieniu, czym są potrzeby, oraz uświadomienie im, jak ważne jest zauważanie potrzeb innych. Dodatkowym celem jest pokazanie dzieciom, że ich potrzeby mogą być podobne do potrzeb ich rówieśników.

Myślenie dzieci z zaburzeniami ze spektrum autyzmu często cechuje się brakiem elastyczności, co może powodować cierpienie. Mała zmiana, na którą nie zwróci uwagę osoba neurotypowa, może być ogromna dla osoby w spektrum i powodować lęk, złość, smutek itd. Powolne próby wprowadzenia zmian i różnorodne ćwiczenia związane ze zmianą mogą pozytywnie wpływać na myślenie uczniów w spektrum autyzmu. Praca z kartami pracy ma na celu rozwijanie elastycznego myślenia oraz umiejętności adaptowania się do zmian.

Uczniowie z zaburzeniami ze spektrum autyzmu mogą mieć trudności z rozumieniem zasad. Często zdarza się, że dzieci nie znają różnych niepisanych reguł. Zapoznanie ich z różnorodnymi zasadami może znacząco ułatwić funkcjonowanie w różnych sytuacjach społecznych. Warto poszerzać perspektywę ucznia i rozmawiać o innych sytuacjach, w których te zasady mogą się okazać przydatne. Przygotowane karty pracy są dedykowane uczniom klas I–III z zaburzeniami ze spektrum autyzmu. Zestaw ten może pełnić rolę pomocy dydaktycznej, wspierając nauczycieli w realizacji zajęć. Ćwiczenia zawarte w kartach pomagają uczniom zrozumieć, czym są zasady i ogólnie przyjęte reguły zachowania. Zajęcia mają na celu rozwijanie u uczniów umiejętności rozumienia zasad oraz kształtowanie kompetencji związanych z ustalaniem własnych reguł.