Rozpoznanie nieprawidłowo kształtującej się osobowości u nastolatka może budzić niepokój w otoczeniu. Jednocześnie jednak, wiele trudności psychicznych społeczeństwo rozumie już lepiej i powoli zdejmuje z nich ciężar tabu. Jeśli chodzi o trudności w zakresie kształtowania się osobowości, nadal często nie do końca wiadomo o co chodzi. Jak się zachować? Jak wesprzeć nastolatka, który przejawia takie cechy?
Na początek warto rozjaśnić samo pojęcie osobowości. Potocznym rozumieniem tego słowa jest po prostu zbiór cech jednostki. Czy to jednak wszystko? Nie do końca. W rozumieniu psychologicznym osobowość człowieka to wewnętrzny system regulacji pozwalający na adaptację i wewnętrzną integrację myśli, uczuć i zachowania w określonym środowisku w wymiarze czasowym (M. Nowak, J. Hyrnik, M. Janas-Kozik). To zarówno cechy, jak i postawy, sposoby reagowania, budowania relacji, adaptacji do zmian.
Proces kształtowania się osobowości sięga czasów dzieciństwa, trwa przez okres nastoletni, aż po osiągnięcie dojrzałości. Psychologia wiąże przebieg tego procesu z wychowaniem, socjalizacją, stylem przywiązania i doświadczeniami, jakie spotykają dziecko i nastolatka.
Trudno mówić o tym, jaką osobowość ma nastolatek, ponieważ nadal się zmienia. Samo określenie, czy ma trudności w tym zakresie jest niezwykle trudne. Dorastanie to czas ogromnych zmian wewnętrznych, pełny sprzecznych emocji i impulsywnych reakcji. Trudne jest samo określenie, co jest normą rozwojową dla tak buntowniczego momentu w życiu, a co wymaga dodatkowej opieki i rozumienia. Dlatego same zaburzenia osobowości (ang. personality disorder) u młodzieży diagnozuje się niezwykle rzadko i nigdy przed szesnastym rokiem życia. Diagnoza zaburzeń osobowości dotyczy co do zasady osób dorosłych.
Bywa jednak, że funkcjonowanie nastolatka budzi wątpliwość i zostaje rozpoznana nieprawidłowo kształtująca się osobowość. I chociaż na tym etapie nie ma jeszcze miejsca leczenie zaburzeń osobowości, to z całą pewnością konieczne jest wsparcie, a przede wszystkim – próba zrozumienia, z czym zmaga się uczeń.
Jakie realne trudności mogą mieć nastolatki z takim rozpoznaniem? Co obserwuje otoczenie? Przede wszystkim jest to niska elastyczność w sytuacji zmian i uporczywe powtarzanie schematów działania i myślenia. Nastolatek przeżywa swoje emocje według wzorca, który trudno zmienić. Opowiada o swoich doświadczeniach i trudno mu je zobaczyć z innej perspektywy. Swoje emocje wyraża bardzo intensywnie, jego reakcje mogą być nagłe, trudne dla rozmówcy. Łatwiej będzie wytłumaczyć te zjawiska na przykładach,
Z artykułu dowiesz się m.in.:
- Czym jest osobowość?
- Jak kształtuje się osobowość w okresie adolescencji?
- Kiedy możliwa jest diagnoza zaburzeń osobowości?
- Czym jest nieprawidłowo kształtująca się osobowość?
- Jakie zachowanie ucznia może wskazywać na nieprawidłowo kształtującą się osobowość?
- O czym musi pamiętać nauczyciel ucznia z rozpoznaniem nieprawidłowo kształtującej się osobowości?
Przeczytaj również:
