Godziny ponadwymiarowe na kształcenie dzieci z Ukrainy – jest projekt specustawy dotyczący nauki szkolnej cudzoziemców
Opublikowano projekt ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa. W projekcie znajdują się m.in.: zmiany dotyczące pracy nauczycieli, zatrudniania w szkołach osób nieposiadających obywatelstwa polskiego, przyznawania świadczeń socjalnych dla uczniów z Ukrainy. Sprawdź, jakie rozwiązania dotyczące kształcenia osób niebędących obywatelami polskimi są planowane. Czy zrealizowane będą zapowiedzi płynące od kilku dni z Ministerstwa Edukacji i Nauki?
Według podawanych w mediach danych, do Polski przybyło już ponad 800 000 uchodźców z Ukrainy. Duża część z nich zamierza pozostać tu do zakończenia konfliktu w Ukrainie. Zdecydowana większość przybyłych to kobiety i dzieci, dla których trzeba jak najszybciej stworzyć możliwość wznowienia nauki szkolnej. Prawo przewiduje rozwiązania w sprawie kształcenia osób niebędących obywatelami polskimi, ponieważ w Polsce uczy się coraz więcej dzieci z zagranicy. Jednak szkoły nie są przygotowane na nagłe przyjęcie tak dużej liczby nowych uczniów. Brakuje sal lekcyjnych i nauczycieli, szczególnie tych ze znajomością języka ukraińskiego lub rosyjskiego. Dlatego też w projekcie specustawy o pomocy obywatelom Ukrainy znalazły się również przepisy dotyczące oświaty, kształcenia, wychowania i opieki w Polsce. Czy proponowane rozwiązania będą wystarczające?
Zwiększenie subwencji dla szkół przyjmujących uczniów przybywających z zagranicy
W roku 2022 w celu wsparcia jednostek samorządu terytorialnego w realizacji dodatkowych zadań oświatowych związanych z kształceniem i wychowaniem dzieci i uczniów będących obywatelami Ukrainy, zwiększeniu może ulec rezerwa części oświatowej subwencji ogólnej. Dodatkowe środki dla samorządów są niezbędne na dostosowanie polskich szkół w kontekście obecnej sytuacji.
Dodatkowe lokalizacje prowadzenia zajęć
Projekt przewiduje umożliwienie realizowania zajęć dydaktycznych, opiekuńczych i wychowawczych w tzw. innych lokalizacjach prowadzenia zajęć. Chodzi o stworzenie warunków lokalowych do realizacji procesu kształcenia dla większej liczby uczniów niż jest możliwe w obecnych warunkach. Dodatkowa lokalizacja może służyć do organizacji nauki uczniów w oddziale przygotowawczym.
Utworzenie dodatkowej lokalizacji będzie wymagać pozytywnej opinii z kuratorium oświaty i ma następować w drodze:
- w przypadku szkół samorządowych – uchwały podjętej przez organ stanowiący tej jednostki
- w przypadku pozostałych szkół – porozumienia z jednostką samorządu terytorialnego będącą dla tej szkoły organem rejestrującym.
Kurator oświaty zaopiniuje tworzenie dodatkowej lokalizacji zarówno w szkołach samorządowych, jak i w szkołach niesamorządowych. Na wydanie opinii będzie miał 7 dni od dnia otrzymania wniosku.
W przypadku utworzenia dodatkowych lokalizacji konieczne będzie niezwłoczne dostosowanie statutów.
Cudzoziemiec również będzie bezpłatnie dowożony do szkoły
W projekcie wskazano, że gmina, na terenie której będzie zapewnione kształcenie i wychowanie dla uchodźców z Ukrainy, będzie mogła zorganizować dla nich bezpłatny transport do przedszkola, szkoły lub placówki. W takim przypadku dzieci trzeba będzie zapewnić opiekę w czasie przewozu.
W projekcie ustawy nie wskazano na wiek uczniów, których można dowozić. Niewykluczone, że taka możliwość będzie dotyczyła wszystkich realizujących obowiązek edukacyjny.
Pomoc materialna dla uchodźców z Ukrainy
Dla uczniów z Ukrainy, których pobyt w Polsce zostanie uznany za legalny, można będzie przyznawać świadczenia pomocy materialnej o charakterze socjalnym. Pomoc ta ma być przyznawana na zasadach określonych w ustawie z dnia 7 września 1999 r. We wniosku po przyznanie pomoc trzeba będzie wskazać w szczególności:
- imię i nazwisko obywatela Ukrainy i jego rodziców;
- miejsce pobytu obywatela Ukrainy w Polsce,
- oświadczenie o sytuacji rodzinnej i dochodowej.
Co ważne, podczas ustalania wysokości dochodu na osobę w rodzinie nie będą uwzględniane osoby, które nie przebywają na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Dodatkowe godziny ponadwymiarowe dla nauczycieli pracujących z uchodźcami
Nauczyciele zatrudnieni w szkołach, w których utworzone zostaną dodatkowe oddziały, w celu zapewnienia miejsc dla uchodźców z Ukrainy, będą mogły dostać dodatkowe godziny ponadwymiarowe. Projekt ustawy przewiduje, że wymiar godzin ponadwymiarowych nie będzie podlegał obecnym limitom, o których mowa w przepisach ustawy z 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela.
Obecnie dyrektor szkoły bez uzyskania zgody nauczyciela może przydzielić nauczycielowi godziny w wymiarze nieprzekraczającym 1/4 tygodniowego pensum. Jeżeli zaś nauczyciel wyraża zgodę, limit wynosi 1/2 pensum. Innymi słowy, przykładowo nauczyciel przedmiotów nauczania w szkole podstawowej, którego pensum wynosi 18 godzin tygodniowo może obecnie realizować 9 godzin ponadwymiarowych tygodniowo. Jeżeli ustawa wejdzie w życie w takim brzmieniu, jak przewiduje projekt, nauczyciel będzie mógł mieć nawet 36 godzin zajęć tygodniowo. Co jednak ważne – musi wyrazić na to zgodę.
Pomoc nauczyciela z językiem ukraińskim bez obywatelstwa polskiego dokumentów potwierdzających znajomość języka polskiego
Z uwagi na konieczność zapewnienia dzieciom i młodzieży z pomocy w porozumiewaniu się z Polakami, w projekcie złagodzono wymagania dotycząca zatrudnienia tzw. asystentów międzykulturowych, o których mowa w art. 165 ust. 8 ustawy z 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe. Zgodnie z przepisami ww. ustawy, uczniom niemówiącym po polsku zapewnia się wsparcie osoby ze znajomością języka kraju pochodzenia ucznia. Prawo nie zawiera szczegółowych wytycznych dotyczących wymagań, które musi ona spełniać, jednak z przepisów ustawy z 11 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych wynika, że powinna być to osoba z potwierdzoną znajomością języka. Znajomość tę potwierdza:
- certyfikat znajomości języka poświadczający zdany egzamin z języka polskiego na poziomie średnim ogólnym lub zaawansowanym, wydany przez Państwową Komisję Poświadczania Znajomości Języka Polskiego jako Obcego;
- dokument potwierdzający ukończenie studiów wyższych odbywanych w języku polskim;
- świadectwo dojrzałości uzyskane w polskim systemie oświaty;
- świadectwo nabycia uprawnień do wykonywania zawodu tłumacza przysięgłego wydane przez Ministra Sprawiedliwości.
(§ 1 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z 23 kwietnia 2009 r. w sprawie rodzajów dokumentów potwierdzających znajomość języka polskiego przez osoby nieposiadające obywatelstwa polskiego, ubiegające się o zatrudnienie w służbie cywilnej, Dz.U. z 2009 r. nr 64 poz.539).
Osoba ze znajomością języka i kultury kraju pochodzenia ucznia będzie musiała porozumiewać się po polsku w stopniu pozwalającym na udzielanie pomocy uczniowi. Nie będzie wymagane posiadanie dokumentu potwierdzającego ten fakt.
Zatrudnienie w szkole bez zawieszenia prawa do świadczenia kompensacyjnego
Ważną propozycją uwzględnioną w projekcie ustawy jest umożliwienie podjęcia pracy przez nauczycieli korzystających ze świadczenia kompensacyjnego. Nauczyciele ci, jeżeli zostaną zatrudnieni jako:
- pomoc nauczyciela posługująca się językiem ukraińskim lub
- nauczyciel w oddziale przygotowawczym,
będą mogli pobierać zarówno świadczenie, jak i wynagrodzenie. Zatrudnienie w szkole nie spowoduje zawieszenia prawa do świadczenia kompensacyjnego.
Specjalne uprawnienia dla Ministra Edukacji i Nauki
Ostatnią projektowaną regulacją dotyczącą szkół jest przepis upoważniający Ministra Edukacji i Nauki, do określania w drodze rozporządzenia organizacji kształcenia, wychowania i opieki dzieci i młodzieży z Ukrainy z uwzględnieniem dostosowania procesu kształcenia, wychowania i opieki do potrzeb i możliwości uczniów przybywających z Ukrainy. Takie upoważnienie oznacza, że minister będzie mógł uregulować kwestie, które obecnie są określane w ustawie. W projekcie ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy, wskazano, że mogą być to w szczególności zasady dotyczące:
- oceniania, klasyfikowania i promowania,
- przeprowadzania egzaminów,
- organizacji pracy jednostek systemu oświaty,
- przeprowadzania postępowania rekrutacyjnego
Minister Edukacji i Nauki, zgodnie z projektem ustawy. będzie mógł wprowadzić w tym zakresie odrębne unormowania, uwzględniając dostosowanie procesu kształcenia, wychowania i opieki do potrzeb i możliwości dzieci i młodzieży będących obywatelami Ukrainy.
Oddział przygotowawczy, dodatkowe zajęcia przyjęcie do szkoły - zasady jednakowe w szkołach podstawowych i ponadpodstawowych
Na zakończenie warto dodać, że propozycje zawarte w projekcie ustawy odnoszą się do wszystkich typów szkół na każdym z etapów edukacyjnych. Projekt nie wprowadza rozróżnienia na niepubliczne i publiczne szkoły podstawowe i szkoły ponadpodstawowe. Co ważne, projekt nie przewiduje zmian dotyczących choćby nauki języka polskiego dla dzieci objętych wychowaniem przedszkolnym. W ich przypadku nie mają zastosowania formy wsparcia przewidziane w szkołach dla osób nieznających lub znających język w stopniu niewystarczającym do korzystania z nauki.
Przeczytaj artykuł:
Projekt specustawy został skierowany do I czytania. Nie wiemy jeszcze, które rozwiązania wejdą w życie, a które zostaną zmodyfikowane. O wszystkim będziemy informować na bieżąco.
Przeczytaj również:
Źródła:
- projekt ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (dostęp: https://sejm.gov.pl/Sejm9.nsf/druk.xsp?nr=2069): projekt z 7 marca 2022 r.
Opracowanie: Marta Wysocka
