Wady punktowego systemu oceny zachowania – dlaczego kary nie działają na uczniów?

Opis systemu punktowego oceniania zachowania uczniów oraz zasad jego stosowania zawarty jest w statucie szkoły. Wszyscy członkowie społeczności uczniowskiej wiedzą, ile punktów mogą otrzymać i stracić za tzw. dobre lub złe zachowanie. To ma ich motywować do przyjmowania pożądanych postaw i powstrzymywać od zachowań niepożądanych. Tak wygląda teoria. A jak jest w praktyce? W rzeczywistości szkolnej system punktowy jest często czarno-biały: nagradzamy plusami, karzemy minusami. Nie zawsze uwzględniamy motywy zachowania i potrzeby poszczególnych uczniów. A przecież przewinienia na pozór podobne mogą mieć inną wagę, np. spóźnienie z ważnych powodów i spóźnienie będące wynikiem lenistwa. Ponadto pojawia się przestrzeń do manipulowania punktami. Uczniowie szybko orientują się, że mogą sobie pozwalać na wkroczenia, a następnie kompensować punkty ujemne, np. zanosząc lekcje choremu koledze, uczestnicząc w zbiórce karmy dla zwierząt lub w wolontariacie. Kiedy wychowawca ocenę klasyfikacyjną zachowania ustala na podstawie zgromadzonych punktów, zdarzyć się, że liczba punktów, które zgromadził najbardziej koleżeński, pomocny uczęń będzie niewystarczająca do otrzymania tej samej oceny, którą dostanie klasowy "cwaniak". Dlatego ocenianie zachowania nie powinno się sprowadzać do sumowania zdobytych punktów. A tak niestety, często dzeieje się w polskich szkołach. Nawet jeśli założymy, że uczniowie starają się dobrze zachowywać z pobudek innych niż cwaniactwo, system nagród i kar pozostaje narzędziem motywacji zewnętrznej, czyli wracamy do metody kija i marchewki. A nie o to chodzi. Szkoła ma pomagać uczniom w tworzeniu systemu wartości osobistych i społecznych oraz w dokonywaniu świadomych wyborów zgodnych z przyjętymi wartościami.