wykluczenie rówieśnicze

Scenariusz zajęć: Inny nie znaczy gorszy – o szacunku, akceptacji i odwadze bycia sobą

Różnorodność w klasie szkolnej jest naturalna, ale bywa też źródłem nieporozumień, żartów czy wykluczania, zwłaszcza wśród uczniów, którzy bardzo potrzebują akceptacji i przynależności. Zajęcia mają pomóc młodym ludziom zrozumieć, dlaczego inność bywa trudna – nie dlatego, że jest czymś złym, ale dlatego, że często wynika z braku wiedzy, empatii lub obaw. Celem scenariusza jest rozwijanie szacunku wobec osób, które w jakikolwiek sposób się wyróżniają, oraz uczenie uczniów, jak reagować, gdy ktoś z otoczenia doświadcza niesprawiedliwego traktowania. Dzięki analizie scenek i rozmowie o emocjach młodzi ludzie mogą lepiej zrozumieć różnicę między tolerancją a akceptacją i zobaczyć, jak wiele zależy od ich codziennych, nawet drobnych reakcji.

Adresaci zajęć	Uczniowie klas IV–VIII szkoły podstawowej
Cel główny	Kształtowanie postawy szacunku wobec różnorodności oraz rozwijanie odwagi cywilnej w sytuacjach wykluczenia rówieśniczego
Cele szczegółowe	Uczeń: wyjaśnia różnicę między tolerancją a akceptacją; rozpoznaje zachowania będące przejawem nietolerancji; analizuje sytuacje społeczne związane z wykluczeniem; proponuje sposoby reagowania i wspierania osób traktowanych niesprawiedliwie; współpracuje w zespole i prezentuje wyniki pracy grupy; rozwija empatię i rozumienie emocji innych osób.
Metody pracy	rozmowa kierowana, analiza scenek, praca w grupach, burza mózgów, podsumowanie refleksyjne
Formy pracy	indywidualna, grupowa, zespołowa, na forum klasy
Materiały	załącznik nr 1. Scenki sytuacyjne do analizy w grupach załącznik nr 2. Karta refleksji karteczki samoprzylepne arkusze A3 mazaki
Czas trwania	45–60 minut
Liczba uczestników	zespół klasowy

Uczeń poza paczką. Jak wspierać dziecko doświadczające wykluczenia rówieśniczego?

W każdej klasie istnieje niepisana mapa relacji – sieć sympatii, przyjaźni i zależności, które tworzą szkolną rzeczywistość. Czasem jednak ktoś znajduje się poza tą mapą. Uczeń, który nie jest zapraszany do wspólnych zabaw, rozmów, czy grupowych zadań. Ktoś, kto coraz częściej spędza przerwy sam, a jego obecność w grupie zdaje się „niewidzialna”. Wykluczenie rówieśnicze nie zawsze przybiera postać otwartego prześladowania. Często jest ciche, ukryte, ale równie bolesne. Rolą nauczyciela jest nie tylko dostrzec ten proces, ale też mądrze i skutecznie zareagować.

Z artykułu dowiesz się m.in.:

Jak rozpoznać, że uczeń doświadcza odrzucenia?
Jakie mechanizmy i przyczyny stoją za wykluczeniem w klasie i dlaczego czasem jest ono niewidoczne dla dorosłych?
Na jakie sygnały zwrócić uwagę, by w porę dostrzec problem?
Jak reagować mądrze i z wyczuciem, by nie pogłębić izolacji dziecka?
Jak nauczyciel i cała szkoła mogą budować kulturę włączającą, w której każde dziecko czuje się częścią wspólnoty?

Julia Przybył
10 listopada 2025 r.
Top tematy

Mechanizmy wykluczenia. Zestaw kart pracy dla uczniów

Wykluczenie to proces, w którym jednostka lub grupa jest systematycznie wyłączana z różnych aspektów życia społecznego. Mechanizmy wykluczenia to nie tylko jawne, agresywne odrzucenie. To również pomijanie, odmawianie prawa do wypowiedzi, brak równego dostępu np. do edukacji lub rozrywki, dyskryminacja ze względu na odmienność. Wykorzystanie niniejszych materiałów pomoże uczniom zrozumieć, jak zapobiegać wykluczeniu i jak reagować na jego oznaki.

Wykorzystaj również:

Twórz własne karty pracy i w kreatywny sposób rozwijaj umiejętności swoich uczniów! Za pomocą kreatora kart pracy z łatwością przygotujesz ciekawe materiały ćwiczeniowe odpowiednie dla Twoich uczniów. PRZETESTUJ

Drugi rok w tej samej klasie. Jak chronić ucznia powtarzającego klasę przed wykluczeniem w grupie szkolnej

Spadochroniarz to jedno z najbardziej popularnych i nieprzyjemnych określeń, które słyszą o sobie dzieci powtarzające klasę. Wśród rówieśników często funkcjonuje na ich temat ogrom stereotypowych przekonań. Jak bywają postrzegani są uczniowie, którzy trafiają znów do tej samej klasy? Jako mniej inteligentni, zaniedbani, pochodzący z patologicznych środowisk. Trudno o bardziej krzywdzący obraz. Repetujący klasę jest ogromnie narażony na stygmatyzację i wykluczenie z grupy rówieśniczej. Dowiedz się, jak chronić uczniów powtarzających klasę przed wykluczeniem.

W jakich sytuacjach uczniowie powtarzają klasę? Zgodnie z art. 44o ust. 1 ustawy z 7 września 1991 r. o systemie oświaty, wyjątkowych przypadkach, uzasadnionych poziomem rozwoju i osiągnięć ucznia w danym roku szkolnym lub stanem zdrowia ucznia, rada pedagogiczna może postanowić o powtarzaniu klasy przez ucznia klasy I-III szkoły podstawowej, na wniosek wychowawcy oddziału po zasięgnięciu opinii rodziców ucznia lub na wniosek rodziców ucznia po zasięgnięciu opinii wychowawcy oddziału. Faktyczne powody decyzji, by pozostawić ucznia na drugi rok mogą być bardzo różne.

Z artykułu dowiesz się m.in.:

Dlaczego powtarzanie klasy jest tak kontrowersyjne?
Jakie mogą być faktyczne powody, dla których uczniowie powtarzają klasę na etapie edukacji wczesnoszkolnej?
Jakie stereotypy dotyczą uczniów powtarzających klasę?
Jakie emocje towarzyszą uczniowi, który musi powtórzyć klasę?
Jak rozmawiać z uczniem o powtarzaniu klasy, aby nie czuł się wykluczony?
Jak przygotować uczniów i rodziców do przyjęcia ucznia, który powtarza klasę?