MEN zapowiada duże zmiany w doradztwie zawodowym. Projekt zmiany rozporządzenia w sprawie doradztwa zawodowego

Minister Edukacji w uzasadnieniu do projektu nowelizacji rozporządzenia podkreśla, że obecny model szkolnego doradztwa zawodowego wymaga dostosowania do dynamicznie zmieniającej się rzeczywistości społeczno-gospodarczej. Po pierwsze, rynek pracy przechodzi intensywną transformację cyfrową – rozwój nowych technologii i automatyzacji wpływa zarówno na strukturę zatrudnienia, jak i na oczekiwania pracodawców wobec przyszłych pracowników. Po drugie, państwo dysponuje dziś narzędziami, których nie było w momencie tworzenia obecnych treści programowych: prognozą zapotrzebowania na zawody oraz monitoringiem losów absolwentów, które mają stać się integralnym elementem procesu doradczego.

Istotnym kontekstem zmian jest także powstanie branżowych centrów umiejętności, które wspierają szkoły w działaniach edukacyjnych, szkoleniowych i doradczych. Resort edukacji argumentuje, że placówki te powinny zostać jednoznacznie wpisane w system doradztwa jako kluczowi partnerzy szkół.

Uzasadnienie projektu odwołuje się także do postulatów środowiska doradców i nauczycieli oraz do wyników badań ORE, które pokazały potrzebę większej praktyczności doradztwa i lepszego powiązania działań z realnymi ścieżkami zawodowymi uczniów. Nowelizacja ma zatem odejść od rozwiązań teoretycznych na rzecz doradztwa opartego na danych, doświadczeniach uczniów i współpracy z rynkiem pracy – tak, by wybory edukacyjno-zawodowe były bardziej świadome i trafne.

Z projektowanych przepisów wynika wyraźne przesunięcie akcentów: doradztwo zawodowe ma być bardziej praktyczne, oparte na danych i prowadzone z udziałem partnerów zewnętrznych. Poniżej przedstawiono syntetyczne zestawienie najważniejszych zmian.

Jedną z najistotniejszych zmian jest wprowadzenie do rozporządzenia nowego ustępu – § 4 ust. 3a, który nałoży na szkoły obowiązek opracowywania programu doradztwa zawodowego we współpracy z lokalnymi lub regionalnymi pracodawcami, izbami gospodarczymi lub przedstawicielami branż. Oznacza to, że dokument nie będzie już wyłączną wewnętrzną koncepcją szkoły, lecz ma powstawać przy udziale realnych partnerów rynku pracy.

Dla dyrektora i doradcy zawodowego oznacza to konkretne działania organizacyjne, takie jak:

• planowanie stałych konsultacji z przedstawicielami pracodawców,
• zapraszanie ich do współtworzenia diagnozy potrzeb i planowania działań,
• dokumentowanie ustaleń i wniosków ze spotkań,
• tworzenie lokalnych sieci współpracy.

Z perspektywy praktyki szkolnej zmiana ta wprowadza więcej pracy organizacyjnej, ale niesie także wymierne korzyści: szkoła może lepiej dopasować działania doradcze do realnych potrzeb lokalnego rynku, uczniowie zyskują bardziej aktualne i wiarygodne informacje, a pracodawcy otrzymują wpływ na przyszłych absolwentów.

Zmodyfikowany § 3 pkt 7 wskazuje jednoznacznie, że wizyty zawodoznawcze powinny być realizowane przede wszystkim u pracodawców oraz w branżowych centrach umiejętności. Takie ukierunkowanie ma zwiększyć kontakt uczniów z autentycznym środowiskiem pracy, obejmującym nowoczesne technologie, narzędzia i rzeczywiste stanowiska z danego sektora.

W praktyce oznacza to odejście od „wizyt symbolicznych” na rzecz doświadczeń, które pozwalają uczniom realnie zobaczyć, jak wygląda praca w danym zawodzie, jakie kompetencje są oczekiwane, jakie technologie są wykorzystywane i jakie możliwości rozwoju daje dana branża.

W § 5 ust. 1 pkt 1a dodano obowiązek systematycznej analizy danych dotyczących rynku pracy, w tym:

• prognozy zapotrzebowania na pracowników w zawodach szkolnictwa branżowego,
• prognoz przygotowywanych na zlecenie ministra ds. pracy,
• wyników monitoringu karier absolwentów.

Doradca będzie zobowiązany nie tylko znać te dane, ale także wykorzystywać je w pracy z uczniami i rodzicami. Przełoży się to bezpośrednio na:

• tworzenie programu doradztwa opartego na faktach,
• prowadzenie zajęć, podczas których uczniowie uczą się świadomego wyboru ścieżki kariery,
• indywidualne rozmowy doradcze uwzględniające realne możliwości zatrudnienia.

Projekt rozporządzenia zakłada wzmocnienie roli rodziców w systemie doradztwa. Wprowadzona zmiana umożliwi i zachęci do organizowania warsztatów, spotkań i wydarzeń karierowych, w których rodzice będą realnie uczestniczyć jako współdecydenci i partnerzy szkoły.

Cel jest jasny: uczeń ma być wspierany jednocześnie przez szkołę i dom, a wybory zawodowe powinny wynikać z rozmowy, świadomości i wspólnego działania całej triady: uczeń – rodzic – szkoła.

Nowe przepisy § 5 ust. 1 pkt 7 oraz § 8a określają dwa równoległe obowiązki:

1. Szkoła musi zapewnić uczniom i rodzicom dostęp do narzędzi cyfrowych, w tym:
2. Doradca ma obowiązek te narzędzia wykorzystywać.

• platform doradczych,
• ogólnopolskich baz zawodów,
• testów predyspozycji,
• prognoz rynku pracy,
• narzędzi komunikacji z doradcą online.

W praktyce jest to ustanowienie nowego cyfrowego standardu doradztwa zawodowego, który minimalizuje przypadkowe źródła wiedzy i porządkuje proces informacyjny wokół narzędzi ogólnodostępnych, zweryfikowanych i bezpłatnych.

Zmodyfikowane załączniki (nr 3–7) wprowadzają treści odpowiadające współczesnym wymaganiom rynku pracy, szczególnie w odniesieniu do uczniów klas VII–VIII oraz szkół ponadpodstawowych. Nacisk położono na:

• kompetencje cyfrowe i korzystanie z narzędzi IT,
• analizę prognoz i danych rynkowych,
• znajomość elastycznych form zatrudnienia,
• rozumienie wpływu nowych technologii i sztucznej inteligencji na zawody,
• praktyczne przygotowanie do procesu rekrutacji: CV, list motywacyjny, symulacja rozmowy o pracę.

Projekt nowelizacji przesuwa akcent z teorii na praktykę i ma wprost przygotowywać ucznia do wejścia na rynek pracy z konkretnymi umiejętnościami, a nie jedynie ogólną orientacją zawodową.

Zgodnie z projektem rozporządzenia, większość zmian zacznie obowiązywać od 1 września 2026 r. To oznacza, że szkoły mają ponad rok na przygotowanie się do nowego modelu doradztwa zawodowego, uwzględniającego współpracę z pracodawcami, wykorzystanie narzędzi cyfrowych oraz aktualizację treści programowych i dokumentacji.

Wyjątek przewidziano w § 1 pkt 1 projektu, który ma wejść w życie dzień po ogłoszeniu rozporządzenia w Dzienniku Ustaw. Ma to umożliwić szybsze rozpoczęcie działań doradczych, zwłaszcza w zakresie współpracy z pracodawcami i branżowymi centrami umiejętności, jeszcze przed rozpoczęciem roku 2026/2027.