Asystent ucznia niewidomego i niedowidzącego – MEiN odpowiada na interpelację

Przepisy prawa oświatowego umożliwiają dostosowanie organizacji kształcenia, wychowania i opieki do potrzeb dzieci i młodzieży niewidomych i słabowidzących, w tym polegającego na zapewnieniu wsparcia ze strony dodatkowo zatrudnionego nauczyciela posiadającego przygotowanie w zakresie pedagogiki specjalnej, zgodnie z indywidualnymi potrzebami danego ucznia.

Jednostki systemu oświaty w ramach otrzymywanych środków w części oświatowej subwencji ogólnej mają obowiązek zapewnić dziecku/uczniowi objętemu kształceniem specjalnym, w tym dziecku/uczniowi niewidomemu i słabowidzącemu:

1. realizację zaleceń zawartych w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego;
2. odpowiednie, ze względu na indywidualne potrzeby rozwojowe i edukacyjne oraz możliwości psychofizyczne dzieci/uczniów, warunki do nauki, sprzęt specjalistyczny i środki dydaktyczne;
3. zajęcia specjalistyczne, o których mowa w przepisach w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach;
4. inne zajęcia odpowiednie ze względu na indywidualne potrzeby rozwojowe i edukacyjne oraz możliwości psychofizyczne dzieci/uczniów, w szczególności zajęcia rewalidacyjne, resocjalizacyjne i socjoterapeutyczne;
5. integrację dzieci/uczniów ze środowiskiem rówieśniczym, w tym z dziećmi/uczniami pełnosprawnymi;
6. przygotowanie uczniów do samodzielności w życiu dorosłym.

Ministerstwo Edukacji i Nauki przypomniana, że w:

• przedszkolach ogólnodostępnych z oddziałami integracyjnymi,
• przedszkolach integracyjnych,
• szkołach ogólnodostępnych z oddziałami integracyjnymi.
• szkołach integracyjnych

obowiązkowo zatrudnia się dodatkowo nauczycieli posiadających kwalifikacje z zakresu pedagogiki specjalnej w celu współorganizowania kształcenia integracyjnego, z uwzględnieniem realizacji zaleceń zawartych w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego.

Zatem, jeśli uczeń niewidomy lub słabowidzący uczęszcza do oddziału integracyjnego, zawsze korzysta z pomocy dodatkowo zatrudnionego nauczyciela.

Jeśli u dziecka/ucznia niewidomego lub słabowidzącego, posiadającego orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, występuje jeszcze inna niepełnosprawność, czyli występują niepełnosprawności sprzężone, to w przedszkolu lub szkole ogólnodostępnej, do której dziecko/uczeń uczęszcza, obligatoryjnie zatrudnia się dodatkowo:

• nauczyciela posiadającego kwalifikacje z zakresu pedagogiki specjalnej w celu współorganizowania kształcenia ucznia niepełnosprawnego lub
• specjalistę lub
• pomoc nauczyciela.

Możliwość zatrudnienia jednej w wyżej wymienionych osób, w tym dodatkowego nauczyciela, istnieje również w przypadku, gdy u dziecka/ucznia niewidomego lub słabowidzącego nie występuje dodatkowa niepełnosprawność. W takim przypadku wymagana jest zgoda organu prowadzącego przedszkole lub szkołę. Podstawą do zatrudnienia dodatkowej kadry i określenia jej zadań jest rzetelne i trafne rozpoznanie potrzeb ucznia w tym zakresie.

Informacja o potrzebie zapewnienia wsparcia ze strony dodatkowej kadry może się znaleźć w zaleceniach zawartych w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego, które wydawane jest przez zespół orzekający działający w publicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej.

Potrzeba taka może również wynikać z rozpoznania tych potrzeb w trakcie wielospecjalistycznej oceny poziomu funkcjonowania ucznia, dokonywanej przez zespół nauczycieli i specjalistów prowadzących zajęcia z tym uczniem, a także we współpracy z jego rodzicami. Ocena ta jest podstawą opracowania indywidualnego programu edukacyjno-terapeutycznego (IPET) dla ucznia i jest systematycznie powtarzana (tak często jak jest taka potrzeba, ale nie rzadziej niż dwa razy w roku szkolnym). Pozwala to ocenić postępy ucznia oraz wychwycić ewentualne problemy w jego funkcjonowaniu po to, aby zweryfikować zapewniane wsparcie.

IPET powinien uwzględniać zarówno zalecenia zawarte w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego dziecka/ucznia i gwarantować ich pełną realizację, jak i wyniki wielospecjalistycznych ocen prowadzonych w szkole. Zgodnie ze zmieniającymi się potrzebami ucznia IPET powinien być modyfikowany, aby udzielane wsparcie rzeczywiście odpowiadało na aktualne potrzeby ucznia, w tym w zakresie dodatkowego wsparcia.

Ustalenia IPET są wskazówką dla dyrektora szkoły, w jaki sposób powinien zorganizować wsparcie dla konkretnego ucznia. Wymiar zatrudnienia powinien wynikać z rozpoznanych indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych dziecka/ucznia wynikających z rodzaju niepełnosprawności.

Dyrektor szkoły decyduje o sposobie realizacji potrzeb uczniów, jak również odpowiada za właściwą organizację kształcenia, w tym kształcenia specjalnego oraz realizację zaleceń zawartych w orzeczeniu. Podejmuje również decyzje m.in. dotyczące zatrudnienia nauczycieli i specjalistów posiadających odpowiednie kwalifikacje, adekwatne do rozpoznanych potrzeb uczniów^[8].

Ministerstwo Edukacji i Nauki (MEiN) podjęło szereg działań, które mają na celu wsparcie kadry zarządzającej i nauczycieli w realizacji zadań związanych z oceną i realizacją potrzeb rozwojowych i edukacyjnych uczniów, w tym uczniów niewidomych i słabowidzących. Celem realizowanych działań jest poprawa dostępności usług edukacyjnych dla dzieci i młodzieży.

Realizowany jest m.in. pilotaż nowego stanowiska niepedagogicznego pod nazwą „Asystent ucznia ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi“ przez podmioty wyłonione w konkursie MEiN.

Podstawowe zadania pilotażu to:

• wypracowanie rozwiązań na rzecz uruchomienia w przedszkolach i szkołach usług asystenckich, w tym przez wypracowanie propozycji i rekomendacji odpowiednich zmian w przepisach (m.in. dotyczących zasad finansowania pracy asystentów),
• doprecyzowanie charakterystyki grupy dzieci i uczniów, do której powinny być skierowane usługi asystenckie oraz określenie sposobu, metod i zasad przydzielania asystenta do dziecka/ucznia oraz zespołu,
• wypracowanie standardów usług asystenckich oraz przygotowanie opisu kwalifikacji „Asystowanie dziecku/uczniowi ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi“ do Zintegrowanego Systemu Kwalifikacji (we współpracy z Instytutem Badań Edukacyjnych) i przedłożenie jej do właściwego ministra w celu włączenia do Zintegrowanego Rejestru Kwalifikacji.

W pilotażu bierze udział ponad 600 osób, które po przejściu przez szkolenia oraz zdaniu odpowiedniego egzaminu podjęły pracę w przedszkolach i szkołach. W placówkach tych wykonują obowiązki asystentów i dokumentują swoją pracę. To ostatnie jest niezbędne w celu przeprowadzenia zaplanowanych w pilotażu badań, na podstawie których wypracowane zostaną rekomendacje i standardy, o których mowa wyżej.

Poza asystentami szkolenia przeszła również kadra pedagogiczna przedszkoli, szkół i placówek, zgodnie z założeniem, że asystenci mają współpracować i wspierać nauczycieli w realizacji ich zadań. Wartość pilotażu to 24 mln zł.

Równolegle prowadzone są działaniaszkoleniowe rozwijające kompetencje, wspierające nauczycieli w zakresie sposobu realizowania podstawy programowej w zespołach zróżnicowanych pod względem potrzeb uczniów, m. in. w zakresie zastosowania metod dydaktycznych i strategii edukacyjnych o potwierdzonej naukowo skuteczności, wykorzystania nowych technologii oraz stosowania zróżnicowanych materiałów dydaktycznych, a także stwarzania warunków ich efektywnej realizacji.

Źródło: Odpowiedź na interpelację nr 44040 w sprawie edukacji szkolnej dzieci niewidomych i niedowidzących. Odpowiadający: sekretarz stanu w Ministerstwie Edukacji i Nauki Marzena Machałek

Opracowanie: Marta Wysocka