MEN o walce z hejtem w szkołach i o planach na przyszłość

Pierwsze pytanie zadane MEN w interpelacji poselskiej to:

• Jakie kroki podejmuje Ministerstwo Edukacji Narodowej, aby zwalczać hejt i cyberprzemoc wśród dzieci i młodzieży?

• Czy ministerstwo planuje wprowadzenie programów edukacyjnych skierowanych do uczniów, nauczycieli i rodziców, które pomogą skutecznie przeciwdziałać hejterom i uczyć młodzież odpowiednich reakcji na przemoc w internecie?

• Czy ministerstwo przewiduje współpracę z platformami społecznościowymi oraz organizacjami zajmującymi się bezpieczeństwem cyfrowym, aby skuteczniej przeciwdziałać rozprzestrzenianiu się hejtu w internecie?

• Czy ministerstwo rozważa wprowadzenie systemów monitorowania i raportowania przypadków hejtu w szkołach oraz wsparcia psychologicznego dla ofiar przemocy internetowej?

W odpowiedzi MEN podkreśla, że zadania wychowawczo-profilaktyczne szkoły są elementem podstawy programowej kształcenia ogólnego. Muszą być więc uwzględniane w programach nauczania, podczas realizacji zajęć z wychowawcą oraz programu wychowawczo-profilaktycznego na każdym etapie edukacyjnym.

Treści nauczania związane z cyberprzemocą uwzględnione zostały w podstawie programowej kształcenia ogólnego w zakresie obowiązkowego przedmiotu - edukacji dla bezpieczeństwa. Tematyka ta znajduje się również w podstawie fakultatywnej etyki.

Ponadto wychowawca ma obowiązek poruszać z klasą ważne tematy z zakresu zdrowia psychicznego, rozwiązywania konfliktów, budowania prawidłowych relacji społecznych. W zajęciach tych mogą brać udział zaproszeni goście.

MEN przypomina, że program wychowawczo-profilaktyczny każdej szkoły powinien uwzględniać działania skierowane do uczniów, które mają za zadanie kształtować zasady współżycia społecznego, tolerancji w szczególności: poszanowania godności drugiego człowieka, odpowiedzialności za własne decyzje i wybory, zaufania oraz przestrzegania praw ucznia.

Do zadań szkoły należą również budowanie partnerstwa i dobrych relacji między rodzicami, nauczycielami i uczniami, a także upowszechnianie sposobów przeciwstawiania się przejawom hejtu, przemocy, nietolerancji i dyskryminacji w internecie.

Jak wiemy od września 2025 r. do szkół ma zostać wprowadzony nowy, interdyscyplinarny przedmiot – edukacja zdrowotna, obowiązkowy w szkołach podstawowych i ponadpodstawowych. Nowy przedmiot będzie obejmować m.in. zagadnienia zdrowia psychicznego, fizycznego, a także kwestie profilaktyki i problemu uzależnień.

W projekcie podstawy programowej edukacji zdrowotnej uwzględniono zagadnienia związane z Internetem i profilaktyką uzależnień. Należą do nich m.in. omawianie zagrożeń wynikających z niewłaściwego używania technologii informacyjno-komunikacyjnych, w tym cyberprzemoc, hejt, mowa nienawiści, kreowanie cyberrzeczywistości, uzależnienie od Internetu i gier komputerowych oraz niebezpieczne kontakty w sieci m.in. uwodzenie w sieci (grooming); korzyści i zagrożenia związane ze sztuczną inteligencją oraz wirtualną rzeczywistością (VR).

Również w kierunkach realizacji polityki oświatowej państwa w roku szkolnym 2024/2025 wprowadzono kierunek dotyczący wspierania dobrostanu dzieci i młodzieży, ich zdrowia psychicznego, a także rozwijania u uczniów i wychowanków empatii i wrażliwości na potrzeby innych. Zobowiązuje to publiczne placówki doskonalenia o zasięgu ogólnokrajowym do realizacji doskonalenia nauczycieli w tym zakresie, a dyrektorów szkół do uwzględnienia tego zagadnienia w nadzorze pedagogicznym.

MEN przypomina, że uczeń i jego rodzice mogą korzystać z pomocy szkoły w rozwiązywaniu problemów emocjonalnych dziecka. Zajęcia prowadzone w ramach pomocy psychologiczno-pedagogicznej są jedną z podstawowych form działalności dydaktyczno-wychowawczej szkoły.

Ponadto Minister Edukacji planuje wzmocnia współpracę z doświadczonymi organizacjami pozarządowymi. Z organizacjami, dla których istotne jest dobre funkcjonowanie uczniów w sprzyjającej atmosferze szkół i placówek. Współpraca będzie odbywać się na forum Zespołu do spraw współpracy z organizacjami pozarządowymi. Zadaniem Zespołu będzie przygotowanie propozycji rozwiązań w zakresie współpracy organizacji pozarządowych ze szkołami i placówkami. W skład Zespołu zostało powołanych 45 organizacji pozarządowych.

Ministerstwo Edukacji Narodowej udostępnia na swojej stronie internetowej dokument „Bezpieczna szkoła. Zagrożenia i zalecane działania profilaktyczne w zakresie bezpieczeństwa fizycznego i cyfrowego uczniów”. Jest to kompendium wiedzy na temat:

• rozpoznawania sytuacji zagrożeń, sposobów reagowania na sytuacje trudne, zasad postępowania – dla ucznia, nauczyciela i rodzica ,

• aktualnych przepisów prawa – dla dyrektorów szkół.

W bezpłatnym poradniku znalazł się rozdział poświęcony agresywnym zachowaniom w szkole lub zjawisku, tzw. „Fali” zawierający procedury postępowania w przypadku wystąpienia na terenie szkoły zachowań agresywnych. Ponadto w poradniku zawarte zostały również procedury dotyczące cyberbezpieczeństwa i reagowania w przypadku wystąpienia cyberprzemocy.

Szkoły mogą również korzystać z bazy programów rekomendowanych - dostępnych na stronie: https://programyrekomendowane.pl/.

Dzieci, młodzież i dorośli przeżywający sytuacje problemowe, hejt, agresję ze strony rówieśników, lęki, napięcia emocjonalne, kłopoty i trudności wpływające na zdrowie psychiczne mogą skorzysta

anonimowo z bezpłatnych, dostępnych infolinii pomocowych. Wszystkie szkoły otrzymały „ramkę pomocową” z bezpłatnymi telefonami w celu upowszechnienia tego rodzaju wsparcia.

W Ministerstwie Edukacji Narodowej trwają prace nad strategią przeciwdziałania przemocy rówieśniczej w polskich szkołach, w tym wdrożenia mechanizmu anonimowego zgłaszania przemocy przez uczniów.

Wśród programów prowadzonych bądź planowanych przez MEN znajdują się projekty wsparcia rówieśniczego w zakresie zdrowia psychicznego młodzieży.

Metoda peer suport zakłada ścisłą współpracę młodzieży z osobami pracującymi w zawodzie pedagoga i psychologa. Ponadto wyposaża młodych ludzi w kompetencje niezbędne do rozpoznawania kryzysów zdrowia psychicznego u siebie i swoich rówieśników.

Minister Edukacji ogłosił otwarty konkurs ofert na realizację zadania z zakresu zdrowia publicznego „Zobacz emocje”. Konkurs ten jest ważnym elementem profilaktyki zdrowia psychicznego, a jego celem jest m.in. zwiększenie kompetencji psychospołecznych uczniów, rodziców, nauczycieli i dyrektorów szkół w zakresie rozpoznawania i radzenia sobie z emocjami.

Ośrodek Rozwoju Edukacji:

• organizuje różne formy doskonalenia skierowane do pracowników oświaty, w tym do nauczycieli,

• prowadzi szkolenia, dotyczące programu wychowawczo-profilaktycznego, przeciwdziałania zachowaniom problemowym dzieci i młodzieży,

• organizuje konferencje, kampanie społeczne np. „Nie zgub dziecka w sieci”,

• wydaje materiały,

• upowszechnia dobre praktyki np. poprzez publikacje na stronie internetowej.

W zakładce „Wychowanie i profilaktyka” znajduje się szereg bezpłatnych materiałów, m.in. na temat skutecznej profilaktyki uzależnień behawioralnych, bezpieczeństwa w sieci w tym zapobiegania i reagowania na cyberprzemoc.

MEN planuje w kolejnych latach całościową zmianę podstawy programowej kształcenia ogólnego i ramowych planów nauczania. Obecnie Instytut Badań Edukacyjnych prowadzi prace analityczne i badawcze w tym zakresie. W ich wyniku zostaną opracowane profile kompetencyjne absolwentów poszczególnych typów szkół, uwzględniające nie tylko niezbędne kompetencje absolwenta w zakresie wiedzy, ale przede wszystkim umiejętności m.in. w obszarze społecznym i osobistym.

Profil absolwenta i absolwentki to opis kompetencji każdego ucznia i uczennicy kończących szkołę, niezbędnych do dalszego rozwoju osobistego i edukacyjnego dziecka oraz funkcjonowania we współczesnym świecie, w tym życia w świecie cyfrowym.