Lista lektur szkolnych po 1 września 2025 r. pozostaje bez zmian
Do MEN skierowano interpelację poselską w sprawie kontrowersji związanych z listą lektur szkolnych. Zapytano w niej o okoliczności, budzącego kontrowersje, ograniczenia liczby obowiązkowych lektur. W odpowiedzi MEN rozwiewa wątpliwości dotyczące kanonu i zmian w podstawie programowej.
Interpelacja skierowana do MEN to efekt kontrowersji wokół zmian zapowiadanych w postawie prawnej, w tym w kanonie lektur szkolnych. Do MEN skierowano następujące pytania:
- Jakie są szczegółowe przesłanki merytoryczne dla tak daleko idącej redukcji listy lektur obowiązkowych w szkołach podstawowych i ponadpodstawowych?
- Czy ministerstwo przeprowadziło analizy wpływu tych zmian na poziom kompetencji czytelniczych i humanistycznych uczniów?
- W jaki sposób w procesie przygotowania reformy uwzględniono opinie nauczycieli, literaturoznawców, bibliotekarzy i przedstawicieli środowisk twórczych?
- Czy jest rozważane wprowadzenie szerszej listy lektur uzupełniających, z której szkoły mogłyby samodzielnie wybierać pozycje dostosowane do specyfiki uczniów?
- Czy jest planowany monitoring efektów reformy po jej wprowadzeniu, w tym badanie wpływu zmian na zainteresowanie literaturą wśród młodzieży?
Nie będzie zmian na liście lektur szkolnych od 1 września 2025 r.
Na początku swojej odpowiedzi MEN wyjaśnia kluczowe aspekty zagadnień z interpelacji:
- nie planuje się wprowadzenia od 1 września 2025 r. zmian na liście lektur szkolnych oraz redukcji podstawy programowej;
- kompleksowa zmiana podstaw programowych kształcenia ogólnego na każdym etapie kształcenia planowana jest od 1 września 2026 r. (w szkołach podstawowych) i od 1 września 2027 r. (w szkołach ponadpodstawowych).
Zmiany na liście lektur obowiązkowych i w podstawach programowych dopiero od 1 września 2026 r.
MEN wraz z IBE pracują nad wspominaną kompleksową zmianę podstaw programowych kształcenia ogólnego na każdym etapie kształcenia – od wychowania przedszkolnego do kształcenia ponadpodstawowego w poszczególnych typach szkół. Reforma ma na celu wzmocnienie czytelnictwa i realnej znajomości przez uczniów kanonu lektur polskich.
Jednym z elementów tej reformy ma być nowe podejście do kwestii lektur w podstawie programowej – książki mają stać się elementem codziennego życia. Zdaniem ekspertów pracujących nad zmianami, kryzysu czytelnictwa nie naprawi długa lista obowiązkowych lektur (jak dotychczas), a swoboda wyboru. Zmiany mają zachęcić do czytania i planowania procesu czytania dłuższych tekstów. Nauka organizacji i planowania czytania ma zapobiec powszechnemu czytaniu streszczeń zamiast całych pozycji. Uczniowie mają nabywać te umiejętności w ramach nowego działu Praktyki lekturowe.
Nauczyciele i uczniowie będą mieli większy wybór, jednak pewne teksty i lektury będą obowiązkowe.
Nowa podstawa programowa w szkołach podstawowych – nowa lista lektur
Zgodnie z przygotowywaną nową podstawą programową uczniowie:
1) w klasach IV-VI szkoły podstawowej będą obowiązkowo zapoznawać się z:
- wybranymi fragmentami Biblii, w tym opisem stworzenia świata oraz przypowieściami o miłosiernym Samarytaninie i o synu marnotrawnym;
- wybranymi mitami greckimi, w tym: o stworzeniu świata, o Syzyfie, o Dedalu i Ikarze, o Demeter i Korze;
- z baśniami i legendami ważnymi dla kultury światowej, europejskiej, narodowej i regionalnej;
- krótszymi tekstami literackimi, w tym utworami narracyjnymi i lirycznymi;
- tekstami kultury należącymi do różnych sztuk, w tym malarstwa, rzeźby, teatru, filmu i komiksu;
2) w klasach VII–VIII szkoły podstawowej będą musieli obowiązkowo przeczytać:
- treny VII, VIII oraz wybrane fraszki Jana Kochanowskiego;
- wybrane bajki Ignacego Krasickiego;
- Dziady cz. II, Redutę Ordona, Śmierć pułkownika, wybrane fragmenty Pana Tadeusza – w tym Inwokację, wybraną balladę Adama Mickiewicza;
- Balladynę Juliusza Słowackiego;
- wybraną nowelę Bolesława Prusa lub Henryka Sienkiewicza;
- Kamienie na szaniec Aleksandra Kamińskiego;
- wybrane opowiadanie lub jednoaktówkę Sławomira Mrożka;
- utwór podejmujący problematykę Holokaustu, np. wybrane opowiadanie Idy Fink.
Kanon lektur szkolnych dzisiaj, a nowa lista lektur obowiązkowych po reformie
Nowa podstawa zakłada, że uczniowie w szkole podstawowej (w klasach IV-VIII) będą mieli do przeczytania obowiązkowo 20 książek (w tym część do wyboru z listy lektur lub spoza niej).
W ramach aktualnej podstawy programowej języka polskiego, uczniowie w trakcie kształcenia w szkole podstawowej muszą przeczytać 19 książek, w tym 11 wskazanych konkretnie i 8 do wyboru z aż 73 lektur uzupełniających (17 dla klas IV-VI oraz 56 dla klas VII-VIII). Aktualnie nauczyciele również mają możliwość omawiania z uczniami pozycji literackich nieujętych w kanonie lektur.
Aktualnie Instytut Badań Edukacyjnych organizuje webinary na temat propozycji nowych podstaw programowych. Podczas cyklu spotkań „#OdPodstaw” autorzy propozycji nowych podstaw odpowiadają na pytania widzów, a po webinarach zbierane są informacje zwrotne.
