Dodatkowe zajęcia dla uczniów z wadą postawy – MEiN i MZ w sprawie profilaktyki wad postawy u dzieci i młodzieży

Z raportu NIK opublikowanego w lipcu 2022 r. wynika, że szkoły nie organizują profilaktyki wad postawy u uczniów w sposób kompleksowy. Tymczasem zniekształcenia kręgosłupa oraz wady stóp i kolan to najczęstszy problem zdrowotny wśród dzieci i młodzieży, wyprzedzający inne schorzenia – dotykają one od 50 do 60% uczniów. W listopadzie 2022 r. do Ministra Edukacji i Nauki oraz Ministra zdrowia skierowani interpelację w sprawie wprowadzenia do szkół obowiązkowych zajęć korekcyjnych.

Z artykułu dowiesz się m.in.:

Czy MEiN widzi możliwość wprowadzenia do szkół zajęć korygujących wady postawy u uczniów?
Jakie działania są prowadzone w szkołach w celu promowania prawidłowej postawy i zapobiegania powstawaniu wad postawy u uczniów?

Wychowanie fizyczne w szkołach i przedszkolach, czyli zajęcia dla dzieci i młodzieży

Wychowanie fizyczne pełni ważne funkcje edukacyjne, rozwojowe i zdrowotne: wspiera rozwój fizyczny, psychiczny, intelektualny i społeczny uczniów oraz kształtuje obyczaj aktywności fizycznej i troski o zdrowie w okresie całego życia, wspomaga efektywność procesu uczenia się oraz pełni wiodącą rolę w edukacji zdrowotnej uczniów.

Rangę i znaczenie obowiązkowych zajęć wychowania fizycznego podkreślono w art. 28 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe. Zgodnie z tym przepisem:

przedszkola, oddziały przedszkolne w szkołach podstawowych oraz inne formy wychowania przedszkolnego są obowiązane do prowadzenia zajęć rozwijających sprawność fizyczną dzieci poprzez zapewnienie udziału w zajęciach ruchowych, grach i zabawach.
szkoły są obowiązane do prowadzenia zajęć wychowania fizycznego dla uczniów kształcących się w tych szkołach w formie dziennej, z wyjątkiem szkół artystycznych realizujących wyłącznie kształcenie artystyczne. Obowiązkowy wymiar zajęć wychowania fizycznego dla uczniów klas IV-VIII szkół podstawowych wynosi 4 godziny lekcyjne, a dla uczniów szkół ponadpodstawowych – 3 godziny lekcyjne, w ciągu tygodnia.

Zgodnie z podstawą programową kształcenia ogólnego, proces edukacji w klasach I-III opiera się na podstawowych potrzebach dzieci, a jedną z najważniejszych jest potrzeba ruchu. Dla zabezpieczenia zdrowego rozwoju, zajęcia ruchowe odbywają się każdego dnia jako element kształcenia zintegrowanego. Wskazane jest, aby co najmniej jedna godzina zajęć wychowania fizycznego w tygodniu odbywała się w sali gimnastycznej z dostępem do wszelkich środków i sprzętów sportowych.

Nauczyciel, planując pracę oddziału, uwzględnia wszelkie zabawy i gry ruchowe, zapobiegające wadom postawy oraz ćwiczenia kształtujące nawyki utrzymania prawidłowej postawy. Istnieje także potrzeba organizowania odrębnych zajęć gimnastyki kompensacyjno-korekcyjnej prowadzonych przez specjalistów posiadających odpowiednie kwalifikacje.

Wychowanie fizyczne dla uczniów klas IV-VIII szkół podstawowych oraz uczniów szkół ponadpodstawowych jest realizowane w formie zajęć klasowo-lekcyjnych i zajęć do wyboru przez ucznia, w tym:

zajęć sportowych,
zajęć tanecznych,
aktywnej turystyki lub zajęć,
rekreacyjno-zdrowotnych.

– rozporządzenia MEN 29 czerwca 2017 r. w sprawie dopuszczalnych form realizacji obowiązkowych zajęć wychowania fizycznego (Dz. U. poz. 1322).

Decyzję o realizacji części obowiązkowych zajęć wychowania fizycznego w formie do wyboru przez uczniów podejmuje dyrektor szkoły. Przygotowuje on propozycje zajęć do wyboru, uwzględniając m.in.:

potrzeby zdrowotne uczniów i ich zainteresowania,
osiągnięcia w danym sporcie,
uwarunkowania lokalne i możliwości kadrowe.

Propozycje zajęć – po uzgodnieniu z organem prowadzącym, po zaopiniowaniu przez radę pedagogiczną i radę rodziców – dyrektor przedstawia uczniom. Realizacja treści w ramach. zajęć jest dowolna, powinna wykraczać poza podstawę programową i umożliwia organizowanie np. zajęć zapobiegających wadom postawy.

Ministerstwo Edukacji i Nauki podkreśla także, że program nauczania do zajęć wychowania fizycznego przedstawia nauczyciel prowadzący zajęcia, a dyrektor szkoły zatwierdza ten program do użytku w szkole.

Program nauczania do zajęć z wychowania fizycznego

Program nauczania do zajęć wychowania fizycznego powinien obejmować treści nauczania określone w ww. podstawie programowej wychowania fizycznego, z uwzględnieniem wymagań z czterech bloków tematycznych:

rozwój fizyczny i sprawność fizyczna,
aktywność fizyczna,
bezpieczeństwo w aktywności fizycznej,
edukacja zdrowotna.

Program nauczania do zajęć wychowania fizycznego może wykraczać poza treści podstawy programowej. Umożliwia to nauczycielowi uwzględnienie w programie nauczania zainteresowań sportowych oraz propozycji uczniów danej klasy.

Istotne jest, aby program nauczania do zajęć z WF był dostosowany do potrzeb i możliwości uczniów, dla których jest przeznaczony.

Zajęcia korekcyjno-kompensacyjne w ramach pomocy psychologiczno-pedagogicznej

Organ prowadzący szkołę może podjąć decyzję o zorganizowaniu zajęć korygujących wady postawy u uczniów, tj. zajęć gimnastyki korekcyjnej. W szkole można organizować zajęcia korekcyjno-kompensacyjne. Zajęcia te są jedną z form pomocy psychologiczno-pedagogicznej. Organizowane są dla uczniów z zaburzeniami i odchyleniami rozwojowymi, w tym specyficznymi trudnościami w uczeniu się. Liczba uczestników zajęć nie może przekraczać 5 uczniów.

Profilaktyka wad postawy w szkole – obowiązki dyrektora szkoły

Dyrektor szkoły odpowiada za stworzenie uczniom właściwych warunków pobytu w szkole i ma prawny obowiązek m.in.

zapewnić miejsce na pozostawienie podręczników,
prowadzić gabinet profilaktyki zdrowotnej,
dostosować dla uczniów plan zajęć uwzględniający równomierne obciążenie zajęciami,
organizować zajęcia wychowania fizycznego do wyboru.

Opracowując plan finansowy na dany rok szkolny przekazywany do organu prowadzącego, dyrektor szkoły powinien uwzględniać koszty związane z realizacją zadań profilaktyki wad postawy.

Właściwe określenie potrzeb rozwojowych uczniów spoczywa na dyrektorze szkoły, który jest odpowiedzialny za przeprowadzenie na początku każdego roku szkolnego diagnozy. Staje się ona podstawą do właściwie przygotowanego programu wychowawczo-profilaktycznego szkoły.

Opieka zdrowotna nad uczniami w szkole – stanowisko Ministerstwa Zdrowia

Ministerstwo Zdrowia odpowiadając na pytania wskazało, że jednym z celów podstawowej opieki zdrowotnej jest zapewnienie pacjentom edukacji w zakresie odpowiedzialności za własne zdrowie i kształtowanie świadomości prozdrowotnej. Ważnym elementem tej odpowiedzialności są działania profilaktyczne, w tym korzystanie z systematycznej i okresowej oceny stanu zdrowia w ramach badań bilansowych prowadzonych w ramach podstawowej opieki zdrowotnej. Dzięki ich wykonywaniu jest możliwe wczesne wykrycie nieprawidłowości rozwoju oraz podjęcie właściwych kroków, zmierzających do poprawy sytuacji zdrowotnej dziecka.

W ramach opieki profilaktycznej nad uczniami sprawowanej przez pielęgniarkę środowiska nauczania i wychowania lub higienistkę szkolną, zgodnie z rozporządzeniem MZ z 24 września 2013 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej, są wykonywane testy przesiewowe uwzględniające m.in. wykrywanie zaburzeń wzroku i słuchu oraz wad postawy.

Badania przesiewowe i bilansowe wśród uczniów

Badania przesiewowe w tym zakresie u dzieci i młodzieży w wieku szkolnym wykonuje również – w ramach badań bilansowych – lekarz podstawowej opieki zdrowotnej.

W ramach współpracy pielęgniarki szkolnej z lekarzem podstawowej opieki zdrowotnej jest prowadzona karta profilaktycznego badania ucznia, w której wpisywane są o uczniu, w szczególności

wyniki testów przesiewowych,
informacje dotyczące:
- wysokości i masy ciała ucznia,
- funkcjonowania narządu wzroku i słuchu,
- rozwoju układu ruchu,
- ciśnienia tętniczego krwi,
wyniki badania lekarskiego ucznia,
stwierdzone problemy zdrowotne
zalecenia lekarza podstawowej opieki zdrowotnej.

Określenie zdolności ucznia do udziału w zajęciach sportowych

W ramach bilansu zdrowia ucznia szkoły podstawowej i ponadpodstawowej, lekarz POZ określa m.in. kwalifikację do grupy na zajęciach wychowania fizycznego i sportu szkolnego. W ramach tej kwalifikacji lekarz określa zdolność do zajęć sportowych bez ograniczeń lub wskazuje konieczne modyfikacje, kierując się stanem zdrowia konkretnego ucznia.

W niektórych sytuacjach, ze względu na bezpieczeństwo ucznia, istnieje konieczność wyeliminowania pewnych ćwiczeń, zmniejszenia lub zwiększenia ich intensywności, wprowadzenia dodatkowych form aktywności ruchowej, itp.

Po przeprowadzeniu badania bilansowego lekarz kwalifikuje ucznia do grupy na zajęciach wychowania fizycznego:

A – zdolny do zajęć bez ograniczeń

As – zdolny do zajęć bez ograniczeń, uprawiający dodatkowo sport

B – zdolny do zajęć WF z ograniczeniami

Bk – zdolny do zajęć WF z ograniczeniami, wymagający dodatkowych zajęć ruchowych lub korekcyjnych

C – niezdolny do zajęć WF czasowo lub trwale

C1 – niezdolny do zajęć WF, uczestniczący w zajęciach korekcyjnych.

Mając na uwadze powyższe lekarz POZ może wskazać zasadność uczestniczenia przez ucznia w zajęciach gimnastyki korekcyjnej.

Zajęcia korekcyjno-kompensacyjne i gimnastyka korekcyjna – zajęcia dodatkowe poza szkołą

W swojej odpowiedzi na interpelację MEiN zaznaczyło, że dzieci i młodzież, u których lekarz zdiagnozował choroby wymagające zabiegów rehabilitacyjnych, mogą korzystać z adekwatnych zajęć korekcyjno-kompensacyjnych lub gimnastyki korekcyjnej organizowanych w poradniach rehabilitacyjnych oraz gabinetach fizjoterapeutycznych.

Gimnastyka korekcyjna jest formą zajęć korygujących wady postawy u ucznia. Do zadań nauczycieli i specjalistów zatrudnionych w szkole nie należy prowadzanie zajęć korygujących wady postawy.

Dodatkowe zajęcia dla uczniów z wadą postawy nie są planowane

Ministerstwo Edukacji i Nauki nie przewiduje wprowadzenia obowiązkowych zajęć korygujących wady postawy u uczniów. Jak wskazano wcześniej, zajęcia mające na celu niwelowanie wad postawy u dzieci i młodzieży są prowadzone poza systemem oświaty. W przypadku dzieci i młodzieży w szkołach prowadzone są zajęcia ogólnorozwojowe w ramach wychowania fizycznego oraz zajęcia korekcyjno-kompensacyjne w ramach pomocy psychologiczno-pedagogicznej. Tym samym zajęcia dodatkowe dotyczące obowiązkowo uczniów, u których stwierdzono brak prawidłowej postawy ciała, nie są planowane.