Zadania i kwalifikacje pedagoga specjalnego – czy pedagogika specjalna wystarczy?

Wykaz stanowisk nauczycielskich znajduje się w art. 42 ustawy z 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela. Najnowszy projekt ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty zakłada, że w art. 42 ust. 7 pkt 3 ww. ustawy wymieniony będzie pedagog specjalny. Obecnie w przepisie tym jest mowa tylko o pedagogach, psychologach, logopedach, doradcach zawodowych.

To właśnie ten przepis wskazuje, że pensum nauczycieli specjalistów określa organ prowadzący, z zastrzeżeniem, że wymiar obowiązkowych zajęć nie może przekraczać 22 godzin tygodniowo.

Obecnie wiemy już, w których szkołach dla dzieci i młodzieży trzeba będzie utworzyć nowe stanowisko. Projekt ustawy pozwala wskazać, że pedagodzy specjalni będą zatrudniani w niebędących specjalnymi:

• przedszkolach,
• szkołach podstawowych,
• liceach ogólnokształcących,
• technikach,
• branżowych szkołach I stopnia,
• szkołach artystycznych realizujących kształcenie ogólne w zakresie szkoły podstawowej lub liceum ogólnokształcącego,
• zespołach, w skład których wchodzi przedszkole lub ww. szkoły.

Nauczycieli na nowym stanowisku nie będzie zatrudniało się w:

W chwili obecnej brak jest przepisów, które wskazują, jakimi kwalifikacjami musi legitymować się nauczyciel – pedagog specjalny. W aktualnym stanie prawnym takie stanowisko nie istnieje. Z tego powodu nie zostało uwzględnione w rozporządzeniu MEN z 1 sierpnia 2017 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli. Należy zakładać, że minimalnym wymogiem będzie ukończenie studiów lub studiów podyplomowych na kierunku pedagogika specjalna oraz posiadanie przygotowania pedagogicznego. Nie wiadomo, czy wskazana zostanie również specjalność. Trzeba mieć świadomość, że pojawiające się informacje o możliwych wymaganiach, to obecnie przypuszczenia.

Jak zapowiedział Minister Edukacji i Nauki, zadania, czynności realizowane w ramach pensum oraz kwalifikacje wymagane do zajmowania stanowiska nauczyciela w danym typie szkoły zostaną określone w przepisach wykonawczych. Będą to rozporządzenia w sprawie:

• wykazu zajęć prowadzonych bezpośrednio z uczniami lub wychowankami albo na ich rzecz przez nauczycieli poradni psychologiczno-pedagogicznych oraz nauczycieli: pedagogów, pedagogów specjalnych, psychologów, logopedów, terapeutów pedagogicznych i doradców zawodowych.
• zasad organizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach,
• szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli.

Powyższe stanowi niejako również odpowiedź na pytanie o zadania, które będą realizować nauczyciele. Zostaną one określone w przepisach o pomocy psychologiczno-pedagogicznej oraz w wykazie zadań specjalistów. W chwili obecnej nie są znane projekty tych aktów prawnych. Skoro bowiem w świetle obowiązujących przepisów stanowisko pedagoga nie istnieje, to Minister Edukacji i Nauki nie ma upoważnienia do wydawania aktów prawnych regulujących zasady zatrudnienia.

Jedynymi informacjami na temat celu utworzenia stanowiska pedagoga specjalnego są te zamieszczone w uzasadnieniu do projektu nowelizacji przepisów prawa oświatowego. Projektodawca wyjaśnia:

Pedagodzy specjalni mogą stanowić wsparcie dla pozostałych nauczycieli prowadzących zajęcia z dziećmi i uczniami w sposób uwzględniający zróżnicowanie ich potrzeb, a także realizować specjalistyczne zajęcia bezpośrednio z uczniami i udzielać porad i konsultacji rodzicom uczniów. Zadania pedagoga specjalnego zostaną określone, tak jak pozostałych nauczycieli specjalistów, w przepisach w sprawie zasad organizowania i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej, wydawanych na podstawie art. 47 ust. 1 pkt 5 ustawy – Prawo oświatowe, a kwalifikacje wymagane od nauczycieli zatrudnianych na tym stanowisku w przepisach wydanych na podstawie art. 9 ust. 2 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela. 

Udzielenie odpowiedzi na pytanie, kiedy przepisy będą określały zadania oraz wymagania stawiane pedagogom specjalnym nie jest w tej chwili możliwe. W pierwszej kolejności do porządku prawnego muszą wejść bowiem przepisy tworzące ww. stanowisko. W następnym kroku wydane zostaną rozporządzenia określające wymagane przygotowanie oraz zadania pedagogów specjalnych.

Co zatem z arkuszami organizacyjnymi na rok szkolny 2022/2023? W chwili obecnej dyrektorzy mogą jedynie wyliczyć etaty specjalistów, które powinny zostać obsadzone od września 2022 r. Na stanowisku pedagoga specjalnego należy na chwilę obecną przewidzieć wakat. Bez znajomości wymagań kwalifikacyjnych nie jest bowiem możliwe ustalenie, czy i którzy zatrudnieni nauczyciele legitymują się odpowiednim przygotowaniem. Z kolei zatrudnienie na określonym stanowisku jest możliwe pod warunkiem posiadania kwalifikacji zgodnych z rozporządzeniem ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania.

Źródło: uzasadnienie do projektu ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz innych ustaw, dostęp: https://www.sejm.gov.pl/sejm9.nsf/druk.xsp?nr=2096