Skutki picia alkoholu w ciąży w podstawie edukacji zdrowotnej – odpowiedź MEN na apel RPD

W lipcu RPD wystosował do Minister Edukacji pismo, w którym zwrócił uwagę na problematykę związaną z sytuacją dzieci dotkniętych płodowym spektrum alkoholowym (FASD) oraz płodowym zespołem alkoholowym (FAS). Zdaniem RPD konieczne są pilne działania państwa na rzecz budowania społecznej świadomości w zakresie negatywnych skutków spożywania alkoholu przez kobiety w okresie ciąży. Niezbędne jest powszechne i systematyczne popularyzowanie wiedzy na temat chorób płodowego spektrum alkoholowego.

Rośnie skala problemu spożywania alkoholu przez kobiety w ciąży, a dotychczas prowadzone działania nie przyniosły oczekiwanych rezultatów. Tymczasem alkohol spożywany przez przyszłe matki, na każdym etapie ciąży, działa destrukcyjnie na kształtujący się mózg nienarodzonego dziecka. Zagrożenie istnieje zarówno przy sporadycznym spożywaniu alkoholu przez okres całej ciąży, jak i w przypadku jednorazowego upicia się.

Zadaniem RPD promowanie właściwych postaw i zwiększenie świadomości na temat szkód wynikających ze spożywania alkoholu w okresie ciąży jest konieczne i powinno mieć miejsce najpóźniej na etapie nauczania w szkole średniej.

Konieczne jest podejmowanie konkretnych działań profilaktycznych oraz edukacyjnych o zasięgu ogólnopolskim. Powszechne działania o charakterze edukacyjnym powinny być kierowane m.in. do pedagogów, psychologów i nauczycieli wszystkich etapów edukacji przedszkolnej i szkolnej. Wszystkie osoby pracujące z dzieckiem z FASD czy FAS powinny mieć świadomość, że np. problemy z nauką czy zaburzenia zachowania mogą wynikać nie ze złej woli, a być konsekwencją trwałego uszkodzenia mózgu, które nastąpiło jeszcze w okresie płodowym.

Mając na uwadze powyżej opisane zagrożenia oraz, że występowanie schorzeń z grupy FASD w Polsce jest powszechne, zdaniem RPD zasadne jest uwzględnienie tej problematyki w programie podstawowej nowego przedmiotu – edukacja zdrowotna.

Dzieci z FASD czy FAS często mają problem z osiągnięciem tzw. dojrzałości szkolnej, w tym z radzeniem sobie z obowiązkami szkolnymi i dostosowaniem się do reguł społecznych. Problemy z nauką (wynikające m.in. z zaburzeń pamięci, koncentracji uwagi) i zachowaniem (słaba kontrola impulsów, nieadekwatny osąd sytuacji, pojawiające się zachowania nieakceptowalne społecznie) często powodują problemy zarówno dla dzieci, jak również dla ich nauczycieli.

Uczniowie Ci powinni więc otrzymywać stałe wsparcie. Szkoła powinna mieć do nich indywidualne podejście i dostosowywać oczekiwania do możliwości dziecka. Nauczyciele powinni natomiast otrzymać wsparcie w postaci dostępu do szkoleń i materiałów szkoleniowych dotyczących pracy z uczniami z FAS i FASD.

W odpowiedzi Minister Edukacji poinformowała, że treści dotyczące wpływu alkoholu na rozwój zarodka i płodu są obecne w obowiązującej podstawie programowej kształcenia ogólnego w zakresie biologii w szkole podstawowej.

W ramach prac nad podstawą programową kształcenia ogólnego nowego przedmiotu pn. edukacja zdrowotna planowane jest uwzględnienie treści związanych z ciążą i nadużywaniem substancji psychoaktywnych, w tym alkoholu. Projekt podstawy programowej edukacji zdrowotnej będzie poddany konsultacjom publicznym jesienią.

W MEN zaplanowano również kompleksową zmianę podstaw programowych kształcenia ogólnego na każdym etapie kształcenia, począwszy od wychowania przedszkolnego aż do kształcenia ponadpodstawowego w poszczególnych typach szkół. Wdrożenie zmian planowane jest sukcesywnie od roku szkolnego 2026/2027.

W maju 2024 r. MEN we współpracy z Instytutem Badań Edukacyjnych rozpoczęło prace analityczne i badawcze, które są nakierowane na przygotowanie systemowej zmiany podstaw programowych kształcenia ogólnego. Ich celem jest opracowanie „profilu absolwenta” z uwzględnieniem typów szkół ponadpodstawowych oraz założeń i koncepcji koniecznych zmian w kształceniu ogólnym.

Informacje dotyczące projektu są dostępne na stronie internetowej Instytutu Badań Edukacyjnych (https://ibe.edu.pl/pl/aktualnosci-profil-absolwenta).