Rzecznik Praw Uczniowskich i katalog praw ucznia w każdej szkole – MEN zapowiada duże zmiany

Cele projektu nowelizacji ustawy Prawo oświatowe dotyczącego zasad powoływania Rzecznika Praw Uczniowskich to:

• propagowanie wśród uczniów idei ich praw, wolności i obowiązków;
• pokazywanie uczniom jak prawo działa w praktyce;
• zaspokojenie potrzeby większej ochrony praw i wolności uczniowskich;
• profesjonalne działanie organizacji działających na rzecz uczniów;
• uregulowanie zagadnień (kary dla uczniów, usprawiedliwienia nieobecności ucznia) związanych z prawami pełnoletnich osób uczących się i ich relacji z rodzicami – w obliczu wygaśnięcia władzy rodzicielskiej oraz zyskania przez nich pełnej zdolności do czynności prawnych;
• funkcjonowanie w szkole gremium, w którym (w równej liczbie) zasiadają uczniowie, rodzice i nauczyciele;
• uczynienie grupy zawodowej nauczycieli funkcjonariuszami publicznymi w pełni, a nie – jak dotychczas – tylko poprzez przyznanie im ochrony „przewidzianej dla funkcjonariuszy publicznych”. W uzasadnieniu wskazano konieczność wzmocnienia ochrony prawnej nauczycieli;
• uczniowie mają zyskać możliwość skierowania się – w pierwszej kolejności – do organów rzecznikowskich im terytorialnie najbliższych. W uzasadnieniu do projektu czytamy, że: „Niecelowe jest ponadto pozostawianie wszystkich spraw uczniów, w szczególności pełnoletnich, Rzecznikowi Praw Obywatelskich, ponieważ organ ten jest obciążony wieloma innymi zagadnieniami prawnoczłowieczymi.”.

Aby system organów rzecznikowskich działał sprawnie będzie on powołany na trzech poziomach: szkolnym, wojewódzkim i ogólnokrajowym. Ponadto wnioskodawca proponuje wprowadzenie możliwości (choć nie obowiązku) powoływania przez gminy, powiaty i miasta na prawach powiatu Samorządowych Rzeczników Praw Uczniowskich, o kompetencjach zbliżonych do obecnie wykonywanych.

Projekt nowelizacji ustawy Prawo oświatowe dotyczący zasad powoływania Rzecznika Praw Ucznia reguluje prawa i obowiązki ucznia i przewiduje m.in.:

• wprowadzenie definicji pojęcia „społeczność szkolna” (w jej skład będą wchodzić: nauczyciele, rodzice i uczniowie);
• wprowadzenie w ustawie – Prawo oświatowe nowego rozdziału 2a pt. „Prawa, wolności i obowiązki uczniowskie oraz organy ochrony praw i wolności uczniowskich”;
• przeniesienie katalogu praw uczniowskich na poziom ustawowy. Zaproponowano otwarty katalog praw i wolności uczniowskich. Placówki oświatowe będą mogły te katalogi poszerzyć;
• stworzenie ustawowego i zamkniętego katalogu obowiązków uczniowskich. Dotychczas uczniowskie obowiązki były regulowane przez statut szkoły lub placówki;
• wprowadzenie katalogu kar dla uczniów oraz procedury ich wymierzania. Projektowana regulacja określa katalog kar – w sytuacji, gdy niewystarczające okażą się „zwykłe” środki oddziaływania wychowawczego. Opisywana zmiana zawiera także procedurę wymierzania tych kar oraz odwoływania się od nich;
• powołanie systemu organów ochrony praw uczniowskich: Krajowego Rzecznika Praw Uczniowskich; 16 Wojewódzkich Rzeczników Praw Uczniowskich; Samorządowych (Gminnych i Powiatowych) Rzeczników Praw Uczniowskich; Szkolnych Rzeczników Praw Uczniowskich;
• obligatoryjne powoływanie rad szkół lub placówek – rada szkoły będzie obligatoryjna.
• zmiany w przepisach o samorządzie uczniowskim;
• zmiany dotyczące zasad oceniania w odniesieniu do uczniów pełnoletnich. Wnioskodawca dostrzega konieczność uporządkowania sytuacji prawnej uczniów pełnoletnich w szkołach i placówkach oświatowych. Przepisy uwzględnią fakt, że uczniowie pełnoletni posiadają pełną zdolność do czynności prawnych, a władza rodzicielska nad nimi wygasła;

• wzmocnienie ochrony prawnej nauczycieli, wychowawców i innych pracowników pedagogicznym poprzez przyznanie im statusu funkcjonariuszy publicznych;
• zmiany w przepisach dotyczących frekwencji uczniów i usprawiedliwiania ich nieobecności. Przy czym wnioskodawca nie planuje radykalnie zmieniać procedury usprawiedliwiania nieobecności na zajęciach edukacyjnych.

Rzecznikiem praw uczniowskich w szkole będzie jeden z nauczycieli zatrudnionych w tej placówce, powoływany przez radę szkoły.