Podstawowe zasady dotyczące organizacji wycieczek szkolnych

Zasady organizacji wycieczek szkolnych, w tym wycieczek zagranicznych, określa rozporządzenie MEN z 25 maja 2018 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania przez publiczne przedszkola, szkoły i placówki krajoznawstwa i turystyki. Należy przy tym pamiętać, że w przypadku każdego wyjścia poza teren szkoły zastosowanie mają również przepisy rozporządzenia MENiS z 31 grudnia 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach (Dz.U. z 2020 r. poz. 1604).

Krajoznawstwo i turystyka są organizowane w formie:

• wycieczek przedmiotowych – inicjowanych i realizowanych przez nauczycieli w celu uzupełnienia programu wychowania przedszkolnego albo programu nauczania w ramach jednego lub kilku przedmiotów,
• wycieczek krajoznawczo-turystycznych o charakterze interdyscyplinarnym, w których udział nie wymaga od uczniów przygotowania kondycyjnego i umiejętności posługiwania się specjalistycznym sprzętem, organizowanych w celu nabywania wiedzy o otaczającym środowisku i umiejętności zastosowania tej wiedzy w praktyce,
• specjalistycznych wycieczek krajoznawczo-turystycznych, w których udział wymaga od uczniów przygotowania kondycyjnego, sprawnościowego i umiejętności posługiwania się specjalistycznym sprzętem, a program wycieczki przewiduje intensywną aktywność turystyczną, fizyczną lub długodystansowość na szlakach turystycznych

Wycieczki mogą być organizowane w kraju lub za granicą.

Organizacja wycieczki musi uwzględniać wiek, zainteresowania i potrzeby uczniów, a także ich stan zdrowia, kondycję, sprawność fizyczną i umiejętności. Tylko w ten sposób organizator będzie w stanie zapewnić jej atrakcyjność dla uczniów oraz zachować zasady bezpieczeństwa.

Zgodę na zorganizowanie wycieczki wyraża dyrektor szkoły, zatwierdzając kartę wycieczki.

Wzór karty określa załącznik do rozporządzenia MEN z 25 maja 2018 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania przez publiczne przedszkola, szkoły i placówki krajoznawstwa i turystyki.

Do karty wycieczki dołączana jest lista uczniów biorących w niej udział, zawierająca imiona, nazwiska uczniów oraz numery telefonów do rodziców. Lista ta musi być podpisana przez dyrektora szkoły.

W przypadku wycieczek zagranicznych, dyrektor szkoły ma obowiązek poinformować organ prowadzący i organ sprawujący nadzór pedagogiczny o organizowaniu wyjazdu, przekazując kartę wycieczki.

Organ prowadzący i organ sprawujący nadzór pedagogiczny muszą zostać zawiadomione o każdej wycieczce zagranicznej – także jednodniowej. 

Ponadto, szkoła musi zawrzeć umowę ubezpieczenia od następstw nieszczęśliwych wypadków i kosztów leczenia dla uczestników wycieczki.

Zgoda rodziców na udział niepełnoletniego ucznia w wycieczce musi być wyrażona w formie pisemnej. Przepisy w zakresie krajoznawstwa i turystyki nie wskazują, czy ma być to zgoda jednego czy dwojga rodziców. Przyjmuje się jednak, że zgodę na udział w wycieczce szkolnej, szczególnie zagranicznej, wyrazić powinni oboje rodzice niepozbawieni władzy rodzicielskiej. 

Dyrektor szkoły wyznacza kierownika i opiekunów wycieczki spośród pracowników pedagogicznych szkoły. W zależności od celu i programu wycieczki, opiekunem może być również osoba niebędąca pracownikiem pedagogicznym, wyznaczona przez dyrektora szkoły.

W przypadku specjalistycznych wycieczek krajoznawczo-turystycznych, kierownik i opiekunowie muszą posiadać odpowiednie przygotowanie zapewniające bezpieczną realizację programu wycieczki.

Kierownik wycieczki realizuje szereg zadań związanych z zapewnieniem właściwej organizacji i przebiegu. W przepisach wskazano, że kierownik wycieczki:

1. opracowuje program i regulamin wycieczki;
2. zapoznaje uczniów, rodziców i opiekunów wycieczki z programem i regulaminem wycieczki oraz informuje ich o celu i trasie wycieczki;
3. zapewnia warunki do pełnej realizacji programu wycieczki i przestrzegania jej regulaminu oraz sprawuje nadzór w tym zakresie;
4. zapoznaje uczniów i opiekunów wycieczki z zasadami bezpieczeństwa oraz zapewnia warunki do ich przestrzegania;
5. określa zadania opiekunów wycieczki w zakresie realizacji programu wycieczki oraz zapewnienia opieki i bezpieczeństwa uczniom;
6. nadzoruje zaopatrzenie uczniów i opiekunów wycieczki w odpowiedni sprzęt, wyposażenie oraz apteczkę pierwszej pomocy;
7. organizuje i nadzoruje transport, wyżywienie i noclegi dla uczniów i opiekunów wycieczki;
8. dokonuje podziału zadań wśród uczniów;
9. dysponuje środkami finansowymi przeznaczonymi na organizację wycieczki;
10. dokonuje podsumowania, oceny i rozliczenia finansowego wycieczki po jej zakończeniu i informuje o tym dyrektora szkoły i rodziców, w formie i terminie przyjętych w danej szkole.

Opiekun wycieczki sprawuje opiekę nad uczniami, współdziała z kierownikiem w realizacji programu wycieczki i przestrzegania jej regulaminu, nadzoruje przestrzeganie zasad bezpieczeństwa oraz wykonanie zadań przydzielonych uczniom. Opiekun wykonuje także inne zadania zlecone przez kierownika wycieczki.

W tym miejscu należy wskazać, że z rozporządzenia w sprawie warunków i sposobu organizowania przez publiczne przedszkola, szkoły i placówki krajoznawstwa i turystyki nie wynika, aby szkoła miała obowiązek prowadzenia rejestru wycieczek. Taki rejestr może być jednak prowadzony, jeżeli zadecyduje o tym dyrektor szkoły.