Opłata reprograficzna przeszkodą w cyfryzacji edukacji? MEN odpowiada na zarzuty

W interpelacji poselskiej skierowanej ministra nauki i szkolnictwa wyższego, ministra kultury i dziedzictwa narodowego, ministra cyfryzacji oraz ministra edukacjiwyrażono sprzeciw wobec planów objęcia tzw. opłatą reprograficzną urządzeń niezbędnych do nauki i rozwoju kompetencji cyfrowych.

Według wstępnych szacunków opłata reprograficzna w Polsce może wynosić około 3%. Wzrost kosztów zakupu podstawowego zestawu edukacyjnego może więc wynieść nawet kilkaset złotych. Dla wielu rodzin, uczniów i studentów może to realnie ograniczyć dostęp do narzędzi niezbędnych do nauki, zdalnej edukacji, programowania czy rozwijania kompetencji technologicznych.

Według autorów interpelacji planowana opłata może stać się de facto „podatkiem od edukacji i rozwoju technologicznego”. W dobie cyfryzacji edukacji oznaczałoby to dodatkowy finansowy ciężar zamiast wspierania nowoczesnych form kształcenia.

W związku z powyższym w interpelacji zadano następujące pytania:

1. Czy w ministerstwie przeprowadzono ocenę wpływu opłaty reprograficznej na ceny sprzętu wykorzystywanego przez uczniów, studentów i nauczycieli?
2. Czy planowane są wyłączenia lub zwolnienia z tej opłaty dla sprzętu kupowanego w ramach programów edukacyjnych, socjalnych lub przez instytucje oświatowe?
3. Czy analizowano ryzyko ograniczenia dostępności technologii edukacyjnych dla dzieci z ubogich rodzin?
4. Czy ministerstwa konsultowały projekt między sobą?
5. Czy w obliczu powszechnej cyfryzacji nauki nie należałoby raczej zrezygnować z tej opłaty lub ograniczyć ją wyłącznie do urządzeń stricte multimedialnych (np. odtwarzaczy muzyki, konsol)?

W odpowiedzi MEN czytamy, że opłata reprograficzna w Polsce już funkcjonuje. Zgodnie z art. 20 ust. 1 pkt 3 ustawy z 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych, do uiszczania opłat zobowiązani są producenci oraz importerzy określonych w ustawie urządzeń na rzecz organizacji zbiorowego zarządzania, działających na rzecz twórców, artystów wykonawców, producentów fonogramów i wideogramów oraz wydawców, określonych przez ministra właściwego ds. kultury i ochrony dziedzictwa narodowego. Zdaniem MEN zasadne jest dostosowanie tych zapisów do zmian będących wynikiem postępu technologicznego.

Ocena skutków wprowadzenia opłaty reprograficznej została dokonana np. przez Ośrodek Analiz Cegielskiego, który w raporcie z 2022 r. pt. „Prawne i ekonomiczne uwarunkowania opłaty reprograficznej“ stwierdza, że „wprowadzenie opłaty reprograficznej wpływa w ograniczonym stopniu na cenę finalną produktu objętego opłatą”.

Dalej w odpowiedzi czytamy, że Ministerstwo Edukacji Narodowej wspiera organy prowadzące w:

• wyposażeniu szkoły lub placówki w pomoce dydaktyczne i sprzęt niezbędny do pełnej realizacji programów nauczania,
• doposażaniu w nowoczesny sprzęt i oprogramowanie wspierające proces kształcenia, w ramach którego rozwijane są umiejętności cyfrowe uczniów.

W pierwszej kolejności wsparcie kierowane jest do organów prowadzących szkoły lub placówki znajdujące się na obszarach defaworyzowanych. W odpowiedzi MEN przedstawiono zestawienie wspomnianych działań: