NIK o współpracy szkół z rodzicami w realizacji zadań wychowawczych

Współpraca szkół z rodzicami w zakresie tworzenia optymalnych warunków do realizacji działalności wychowawczej w kontrolowanych szkołach była ograniczona oraz występowały w niej nieprawidłowości.

Szkoły, podejmując działania w zakresie tworzenia warunków do realizacji działalności wychowawczej oraz prowadząc współpracę m.in. z radą rodziców oraz instytucjami lokalnymi w zakresie realizowanych oddziaływań wychowawczych, jednocześnie ograniczały uprawnienia rady rodziców wynikające z przepisów prawa. Szkoły nie korzystały również z możliwości współpracy z radą rodziców w pracach zespołu powypadkowego, w którego skład można było powołać przedstawiciela rady (w siedmiu kontrolowanych szkołach). Ponadto wystąpiły przypadki niezgodnego z prawem wyboru rady rodziców (niedochowania obowiązku tajności głosowania w dwóch szkołach) i jej funkcjonowania, współpracy z nią o charakterze okazjonalnym i niedostatecznie udokumentowanej.

Działające w szkołach rady rodziców w sposób niewystarczający wykorzystywały swoje ustawowe uprawnienia do kształtowania realizowanych w szkole programów: wychowawczego i profilaktyki. Nie wszystkie kontrolowane szkoły18 posiadały na każdy rok szkolny objęty kontrolą (2014/2015–2016/2017) program wychowawczy i profilaktyki, uchwalane corocznie przez radę rodziców lub ustalone przez dyrektora szkoły w uzgodnieniu z organem sprawującym nadzór pedagogiczny, mimo takiego obowiązku określonego w art. 54 ust. 2 pkt 1 i ust. 4 ustawy o systemie oświaty. Dysponowały jedynie niesformalizowanymi opracowaniami w ww. zakresie lub wieloletnimi programami wychowawczo-profilaktycznymi. Zdarzały się również przypadki programów prawidłowo uchwalanych corocznie przez radę rodziców w porozumieniu z radą pedagogiczną, ale przyjmowane one były od kilku lat w niezmienionej formie i treści, co miało miejsce w dwóch kontrolowanych jednostkach.

Wyniki kontroli wskazują na potrzebę podjęcia stosownych działań przez Ministra Edukacji Narodowej oraz dyrektorów szkół i placówek, którzy zdaniem NIK powinni:

• podjąć działania informacyjne skierowane do rodziców, dotyczące kompetencji rad rodziców oraz wskazania na co mogą być wydatkowane środki z funduszu rady rodziców;
• objąć nadzorem kuratorów oświaty proces opracowywania i realizacji programów profilaktyczno-wychowawczych w szkołach;
• opracowywać corocznie programy wychowawczo-profilaktyczne, dostosowane do aktualnych potrzeb rozwojowych uczniów oraz zgodne z wymaganiami określonymi przez prawo, jak również określać mierniki skuteczności i wydajności, umożliwiające ocenę stopnia osiągnięcia celów wychowawczych i profilaktycznych;
• zapewnić realizację ustawowych kompetencji rady rodziców dotyczących opinii w sprawie planów finansowych i ustalania ocen dorobku zawodowego nauczycieli, wyznaczania dodatkowych dni wolnych od zajęć i uzgadniania warunków działalności w szkole organizacji i stowarzyszeń.

Okres objęty kontrolą dotyczył lat szkolnych 2014/2015–2016/2017. Kontrolę przeprowadzono w 20 szkołach lub zespołach szkół, prowadzonych przez jednostki samorządu terytorialnego, na terenie pięciu województw: dolnośląskiego, lubelskiego, podlaskiego, śląskiego i wielkopolskiego. Anonimowym badaniem ankietowym objęto 1.811 uczniów oraz 1.542 ich rodziców ze wszystkich 20 kontrolowanych jednostek.