Błędy w systemie sprawdzania matur – MEN zapowiada analizy i zmiany po kontroli NIK

W interpelacji w sprawie nieprawidłowości w sprawdzaniu i ocenianiu egzaminów maturalnych przestawiono wyniki ostatniej kontroli przeprowadzona przez Delegaturę NIK w Poznaniu i dotyczyła lat 2021 – 2024. Kontrola wykazała, że:

• co piąty egzaminator OKE w Poznaniu popełniał błędy merytoryczne w ocenie prac maturalnych;
• od 10 % do 18 % egzaminujących popełniało błędy techniczne;
• w Poznaniu 40 % wniosków o weryfikację wyniku egzaminu maturalnego kończyło się jego podwyższeniem i koniecznością zmiany świadectwa dojrzałości (w 2023 r. było to, aż 45 %).
• niemal w co drugim wniosku o wgląd do pracy maturzysta zasadnie zakwestionował wynik egzaminu (w całym kraju dotyczyło to 25 % takich przypadków.).

Dane o błędach popełnianych przez egzaminatorów dotyczą tylko prac ponownie sprawdzanych, tj. około 1 % wszystkich prac z różnych przedmiotów. Faktyczna skala nieujawnionych błędów w wynikach egzaminów może być więc o wiele większa i mieć znacznie większy wpływ na jakość oceniania.

W związku z powyższym do MEN skierowano następujące pytania:

1. Jak Pani Ministra ustosunkuje się do przedstawionej kwestii i wyników kontroli NIK?
2. Jakie działania zamierza podjąć ministerstwo, by błędy w sprawdzaniu i ocenianiu egzaminów maturalnych były skutecznie eliminowane przed ogłoszeniem ich wyników oraz aby lepiej szkolić egzaminatorów, tak by jakość ich pracy była coraz wyższa?

Na egzaminie maturalnym wszystkie zadania sprawdzają i oceniają egzaminatorzy. Informacje dotyczące egzaminu maturalnego oraz egzaminu ósmoklasisty odnoszą się jedynie do arkuszy standardowych. Niestety, w takiej sytuacji nie ma możliwości całkowitego wyeliminowania pomyłek popełnianych ze strony egzaminatorów.

W zadaniach otwartych nie ma „klucza odpowiedzi”. Każdy egzaminator podejmuje decyzję o przyznaniu bądź nieprzyznaniu punktów za konkretne rozwiązanie. Zdarza się, że taka decyzja nie jest łatwa, ale zawsze powinna opierać się na:

• zaproponowanych przez ekspertów Centralnej Komisji Egzaminacyjnej modeli rozwiązań. Przy czym zasady oceniania do każdego przedmiotu zawierają informację, że akceptowane są wszystkie odpowiedzi merytorycznie poprawne i spełniające warunki zadania. Podane przykładowe rozwiązania, stanowią jedynie wskazówkę dla egzaminatora;
• merytorycznej wiedzy oraz zawodowego doświadczenia.

Zasady dotyczące składu komisji określone w art. 44 zzu ustawy o systemie oświaty to:

1. Prace egzaminacyjne sprawdzają i oceniają egzaminatorzy wpisani do ewidencji egzaminatorów prowadzonej w każdej Okręgowej Komisji Egzaminacyjnej (wyznaczeni przez dyrektora danej OKE). Tworzą oni zespół egzaminatorów.
2. Spośród członków każdego zespołu dyrektor OKE wyznacza jego przewodniczącego.
3. W składzie każdego zespołu egzaminatorów uwzględniana jest osoba, której zadaniem jest weryfikowanie poprawności sprawdzenia i ocenienia określonej próbki prac wcześniej sprawdzonych i ocenionych przez egzaminatora. Kontrola próbki ma służyć ocenie mechanizmu kontrolnego jakości pracy egzaminatorów.

Na mocy obowiązujących od 11 stycznia 2025 r. zmian w ustawie o systemie oświaty, funkcja egzaminatora – weryfikatora (biorącego udział w przeprowadzaniu egzaminu ósmoklasisty, egzaminu maturalnego i egzaminu zawodowego) została po raz pierwszy uregulowana prawnie.

Zgodnie z nowymi przepisami do zadań egzaminatora – weryfikatora (w przypadku egzaminów z zakresu kształcenia ogólnego) należy sprawdzenie i ocenienie prac egzaminacyjnych wskazanych przez przewodniczącego zespołu egzaminatorów. Dotyczy to prac już poprzednio sprawdzonych i ocenionych przez egzaminatorów wchodzących w skład danego zespołu egzaminatorów. Ma to na celu zweryfikowanie poprawności sprawdzenia i ocenienia prac egzaminacyjnych przez tych egzaminatorów.

Okręgowe komisje egzaminacyjne corocznie organizują dla wszystkich egzaminatorów quizy, które dają egzaminatorom możliwość praktyki w sprawdzaniu i ocenianiu rozwiązań zadań egzaminacyjnych. Zazwyczaj OKE organizują każdego roku od 1 do 3 takich quizów dla danego przedmiotu, w zależności od stopnia skomplikowania zasad oceniania dla danego zadania oraz doświadczeń w ocenianiu we wcześniejszych latach.

Ponadto CKE we współpracy z OKE organizują kilkugodzinne szkolenia, podczas których:

• przypominane są zasady oceniania rozwiązań zadań oraz
• przeprowadzane są ćwiczenia z oceniania rozwiązań zadań egzaminacyjnych zastosowanych w danym arkuszu egzaminacyjnym w danej sesji egzaminacyjnej.

Szkolenia są najpierw prowadzone przez ekspertów OKE dla przewodniczących zespołów egzaminatorów, a następnie dla samych egzaminatorów. Udział w takim szkoleniu jest obowiązkowy dla każdego egzaminatora wyznaczonego do pracy w zespole.

Przewodniczący zespołu egzaminatorów:

• w ramach opisanych wyżej „kontroli próbek” porównuje dwie oceny danej pracy przyznane przez dwie osoby niezależnie (egzaminatora i egzaminatora – weryfikatora) i reaguje w przypadku rozbieżności w ocenie (liczbie przyznanych punktów);
• zazwyczaj przeprowadza z egzaminatorem rozmowę i wskazuje na kryteria lub zadania, w których ocena egzaminatora (bądź egzaminatora – weryfikatora) była niewłaściwa i doszkala egzaminatora w tym zakresie;
• może zdecydować np. o zwiększeniu liczby prac przyznanych danemu egzaminatorowi do oceny przez egzaminatora – weryfikatora, ograniczeniu liczby prac przyznanych danemu egzaminatorowi, a także o wykluczeniu danego egzaminatora z zespołu egzaminatorów – jeżeli błędy w ocenie powtarzają się u tej samej osoby;
• może przekazać ekspertowi OKE negatywną rekomendację w odniesieniu do danego egzaminatora. Skutkuje to niewyznaczeniem tej osoby do sprawdzania prac egzaminacyjnych w kolejnych sesjach.

Dodatkowo konsultowane przez egzaminatora z przewodniczącym zespołu egzaminatorów są:

• niestandardowe rozwiązania zadań przez zdających oraz
• rozwiązania, których negatywna ocena może skutkować przyznaniem 0 pkt za całe wielopunktowe zadanie.

W przypadkach szczególnie problematycznych rozwiązania są konsultowane ponadto z:

• ekspertem OKE oraz
• ekspertem CKE lub ekspertem zewnętrznym, który z daną instytucją współpracuje.

Wówczas eksperci wspólnie ustalają jednolite dla całego kraju zasady oceniania takich rozwiązań zadań. Są one przekazywane wszystkim egzaminatorom. Zgodnie z procedurą egzaminatorzy są zobowiązani do powtórnej oceny prac, w których takie rozwiązanie wystąpiło.

W odpowiedzi na interpelację MEN podkreśla opisane wyżej zasady służą zapewnieniu rzetelności sprawdzania i oceniania prac. Ostatecznie jednak, niezależnie od szczegółowości procedur, ostateczny wynik egzaminu zależy od rzetelności i poczucia odpowiedzialności każdego egzaminatora.

MEN dodaje również, że razem z CKE i OKE szczegółowo analizują treść wystąpienia pokontrolnego Najwyższej Izby Kontroli „System sprawdzania i oceniania egzaminów maturalnych w latach 2021-2024”. Główny nacisk zostanie położony na analizę obowiązujących procedur sprawdzania i oceniania prac egzaminacyjnych w kontekście wskazanych w wystąpieniu NIK szczegółowych uwag i zastrzeżeń. MEN zapowiada prace nad możliwymi do wdrożenia modyfikacjami tych procedur, tak by zwiększyć skuteczność eliminowania błędów w ocenianiu prac przed ogłoszeniem wyników egzaminów.