Awans zawodowy nauczyciela na nowych zasadach – nowelizacja Karty Nauczyciela

W lutym 2022 r. informowaliśmy o wycofaniu się MEiN z zapowiadanej rewolucji w Karcie Nauczyciela. Okazuje się jednak, że nie zrezygnowano z pomysłu nowelizacji pragmatyki zawodowej nauczycieli. W wykazie prac legislacyjnych pojawiła się informacja o pracach nad projektem ustawy zmieniającej Kartę Nauczyciela.

W opublikowanej informacji wskazano, że obecnie funkcjonujący system awansu zawodowego nauczycieli jest nadmienię zbiurokratyzowany. Obecnie ścieżka awansu zawodowego nauczycieli obejmuje cztery stopnie awansu:

• nauczyciel stażysta,
• nauczyciel kontraktowy,
• nauczyciel mianowany,
• nauczyciel dyplomowany.

Trzeba pamiętać, że ww. stopniom awansu przyporządkowane są minimalne stawki wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli. Wpływa to niekorzystnie na poziom wynagrodzenia nauczycieli rozpoczynających pracę w szkole.

Dalej w założeniach do projektu wskazuje się, że awans na stopień nauczyciela kontraktowego, po odbyciu zaledwie 9-miesięcznego stażu jest przedwczesne. Niecały rok, to zbyt krótki okres, aby nauczyciel mógł nabyć umiejętności służące sprawnemu i efektywnemu wykonywaniu tego zawodu.

Uzyskanie kolejnych stopni w karierze wiąże się z szeregiem wymogów formalnych związanych z:

• odbywaniem staży,
• przygotowaniem planów rozwoju zawodowego:
• przygotowaniem sprawozdań z ich realizacji,
• przystąpieniem do postępowań zakończonych wydaniem decyzji administracyjnej.

Za niekorzystne uznano również to, że okresy pracy nauczyciela pomiędzy stażami nie sprzyjają podejmowaniu inicjatyw mających na celu doskonalenie umiejętności.

Zapowiadana nowelizacja Karty Nauczyciela ma polegać w szczególności na:

• zmniejszeniu liczby stopni awansu zawodowego,
• odejściu od odbywania sformalizowanych staży,
• położeniu większego nacisku na nabywanie przez nauczycieli umiejętności praktycznych,
• zapewnieniu równomiernego rozwoju nauczycieli w okresie całej ścieżki awansu zawodowego, a nie tylko w okresie staży.

Zmiany mają korzystnie wpłynąć na poziom otrzymywanego przez nauczycieli wynagrodzenia. Mianowicie, zmniejszenie liczby stopni awansu przełoży się na wzrost wynagrodzenia nauczycieli podejmujących pracę w szkole. Skrócenie okresu, po przepracowaniu którego nauczyciel będzie mógł uzyskać stopień nauczyciela mianowanego, pozwoli na przyspieszenie o 2 lata przeszeregowania płacowego nauczyciela.

Etapy kariery nauczyciela po zmianie mają przedstawiać się następująco

1. odbywanie przygotowania do zawodu nauczyciela (3 lata i 9 miesięcy lub w wymiar skróconym do 2 lat i 9 miesięcy w przypadku nauczyciela posiadającego stopień naukowy oraz nauczyciela, który przed zatrudnieniem w szkole w Polsce prowadził zajęcia w szkole za granicą), w trakcie którego nauczyciel otrzyma wsparcie mentora;
2. nauczyciel mianowany;
3. nauczyciel dyplomowany (po przepracowaniu w szkole co najmniej 5 lat i 9 miesięcy lub okresu skróconego do 4 lat i 9 miesięcy).

Skrócenie przygotowania do zawodu:

• nauczycielowi, który przed zatrudnieniem w szkole był nauczycielem akademickim i posiada co najmniej trzyletni okres pracy w uczelni,
• nauczycielowi, który w życiu zatrudnienia w szkole posiada co najmniej pięcioletni okres pracy i znaczący dorobek zawodowy,

dyrektor szkoły będzie mógł wyrazić zgodę na odbywanie przygotowania do zawodu nauczyciela w wymiarze skróconym do 2 lat i 9 miesięcy.

Przewiduje się szczególną ścieżkę uzyskania stopnia nauczyciela mianowanego dla nauczycieli, którzy do dnia 31 sierpnia 2022 r. uzyskają stopień nauczyciela kontraktowego, lecz do tego dnia nie uzyskają stopnia nauczyciela mianowanego. Nauczyciele ci stopień nauczyciela mianowanego będą uzyskiwali według przepisów dotychczasowych.

W przypadku nauczycieli, którzy do dnia 31 sierpnia 2022 r. uzyskają drugi stopień awansu stopień, lecz przed dniem 1 września 2021 r. nie rozpoczną stażu na stopień nauczyciela mianowanego, wymiar stażu na stopień nauczyciela mianowanego zostanie skrócony o rok.

W przypadku nauczycieli, którzy odbyli staż na drugi stopień awansu w wymiarze 12 miesięcy, i którzy nie rozpoczęli stażu na stopień nauczyciela mianowanego przed dniem 1 września 2022 r., staż na stopień nauczyciela mianowanego będzie trwał 9 miesięcy.

Od dnia 1 stycznia 2023 r. nauczyciele urlopowani lub zwolnieni z obowiązku świadczenia pracy na podstawie ustawy z 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych, którzy do dnia 31 sierpnia 2022 r. uzyskali stopień nauczyciela kontraktowego, lecz do tego dnia nie zostali nauczycielami mianowanymi, będą mogli złożyć wniosek o podjęcie postępowania egzaminacyjnego po upływie 4 lat od dnia nadania drugiego stopnia awansu. Warunkiem będzie to, aby ich okres urlopowania lub zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy trwał nieprzerwanie co najmniej 2 lata.

Nauczyciele, którzy do 31 sierpnia 2022 r. uzyskają stopień nauczyciela kontraktowego, lecz do tego dnia nie uzyskają stopnia nauczyciela mianowanego, będą mogli ubiegać się o stopień nauczyciela mianowanego według przepisów dotychczasowych nie dłużej niż do dnia 31 sierpnia 2027 r.

Nauczycielom, którzy:

• do dnia 31 sierpnia 2027 r. nie uzyskają stopnia nauczyciela mianowanego według przepisów dotychczasowych,
• do dnia 31 sierpnia 2022 r. nie uzyskają stopnia nauczyciela kontraktowego,

do okresu odbywania przygotowania do zawodu nauczyciela będzie wliczany okres dotychczasowego zatrudnienia w wymiarze co najmniej 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć zgodnie z wymaganymi kwalifikacjami, z wyłączeniem okresów nieobecności nauczyciela w pracy trwających nieprzerwanie dłużej niż 30 dni (z wyjątkiem okresów urlopu wypoczynkowego).

Zgodnie z zapowiadanymi rozwiązaniami, łączny czas trwania całej ścieżki awansowej (od podjęcia pracy w szkole do uzyskania stopnia nauczyciela dyplomowanego) nie ulegnie zmianie. Dotyczy to również nauczycieli będących obecnie w trakcie ścieżki awansu na ostatni stopień.

Nauczyciele, którzy przed 1 września 2022 r. rozpoczęli staż na stopień nauczyciela dyplomowanego, lecz do tego dnia nie uzyskają tego stopnia, będą uzyskiwali ten stopień według przepisów dotychczasowych.

W celu zapewnienia dotychczasowego łącznego czasu trwania całej ścieżki awansowej, nauczycielom, którzy mianowanie uzyskali lub uzyskają według przepisów dotychczasowych, i do dnia 1 września 2022 r. nie rozpoczną stażu na stopień nauczyciela dyplomowanego, okres pracy w szkole wymagany do uzyskania nowszego stopnia zostanie skrócony o:

1)   2 lata – jeżeli:

• odbyli staż na stopień nauczyciela mianowanego w dotychczasowym wymiarze albo
• przed 1 września 2022 r. uzyskali stopień nauczyciela mianowanego z mocy prawa na podstawie art. 9a ust. 4 lub 5 ustawy – Karta Nauczyciela albo
• uzyskali stopień nauczyciela mianowanego będąc nauczycielem urlopowanym lub zwolnionym z obowiązku świadczenia pracy na podstawie ustawy 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych, po upływie 5 lat od dnia nadania stopnia nauczyciela kontraktowego;

2)   1 rok – jeżeli odbędą staż na stopień nauczyciela mianowanego w wymiarze skróconym o rok na podstawie przepisów projektowanej ustawy albo uzyskają stopień nauczyciela mianowanego będąc nauczycielem urlopowanym lub zwolnionym z obowiązku świadczenia pracy na podstawie ustawy z 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych, po upływie 4 lat od dnia nadania stopnia nauczyciela kontraktowego.

W związku z wprowadzeniem okresu przygotowania do zawodu nauczyciela zmianie ulegną również zasady nawiązywania stosunku pracy z nauczycielem podejmującym pracę w szkole:

1. przez pierwsze 2 lata pracy w szkole – umowa o pracę na czas określony;
2. po przepracowaniu w szkole co najmniej 2 lat i uzyskaniu co najmniej dobrej oceny pracy – umowa o pracę na czas nieokreślony.

Nauczyciel w okresie odbywania przygotowania do zawodu nauczyciela będzie mógł korzystać z pomocy mentora. Mentora będzie przydzielał dyrektor szkoły, wybierając spośród nauczycieli mianowanych lub dyplomowanych. Co do zasady mentorem nie będzie mógł być nauczyciel zajmujący stanowisko kierownicze. Wyjątkiem mają być:

• przedszkola, szkoły i placówki niepubliczne,
• szkoły artystyczne.

W wymienionych placówkach mentorem będzie mógł być również nauczyciel mianowany lub dyplomowany zajmujący stanowisko kierownicze.

Zadaniem mentora będzie udzielanie pomocy nauczycielowi odbywającemu przygotowanie do zawodu nauczyciela.

W założeniach do projektu nowelizacji Karty Nauczyciela zapowiedziani również odejście od:

• sformalizowanych staży,
• opracowywania planów rozwoju zawodowego,
• przygotowywania sprawozdań z ich realizacji planów,
• ocen dorobku zawodowego nauczycieli za okres stażu.

W celu uzyskania kolejnych stopni w karierze, nauczyciel będzie musiał legitymować się wymaganymi okresami pracy w szkole.

Rezygnacji z części obowiązków o charakterze biurokratycznym towarzyszyć będzie położenie większego nacisku na umiejętności praktyczne nauczycieli, równomierny ich rozwój w okresie całej kariery, a nie tylko w okresie stażu.

W drugim roku odbywania przygotowania do zawodu nauczyciela, przed dokonaniem oceny pracy, nauczyciel będzie obowiązany przeprowadzić zajęcia, w wymiarze co najmniej 1 godziny, w obecności:

1. dyrektora szkoły;
2. mentora;
3. doradcy metodycznego/nauczyciela konsultanta/przedstawiciela organu sprawującego nadzór pedagogiczny/ nauczyciela dyplomowanego, który naucza tego samego przedmiotu lub prowadzi ten sam rodzaj zajęć, z tej samej lub innej szkoły.

W ostatnim roku odbywania przygotowania do zawodu, nauczyciel, który w tym okresie uzyska co najmniej dobrą ocenę pracy, przeprowadzi zajęcia, w wymiarze 1 godziny, w obecności komisji powołanej przez dyrektora szkoły, w skład której wejdą:

1. dyrektor szkoły (jako jej przewodniczący);
2. ekspert z listy ekspertów prowadzonej przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania;
3. doradca metodyczny/nauczyciel konsultant/nauczyciel dyplomowany, który naucza tego samego przedmiotu lub prowadzi ten sam rodzaj zajęć, z tej samej lub innej szkoły.

Na wniosek nauczyciela, w pracach komisji będzie mógł brać udział w charakterze obserwatora również przedstawiciel związku zawodowego.

Po omówieniu zajęć prowadzonych w ostatnim roku przygotowania do zawodu nauczyciela i przeprowadzeniu rozmowy z nauczycielem, komisja będzie wydawała opinię.

Pozytywna opinia komisji będzie jednym z warunków uzyskania stopnia nauczyciela mianowanego. Rozwiązanie to ułatwi weryfikację umiejętności praktycznych nauczycieli.

Nauczyciel w terminie 14 dni od otrzymania negatywnej opinii będzie mógł złożyć do dyrektora szkoły wniosek o ponowne przeprowadzenie zajęć.

Nauczyciel, który:

• otrzyma negatywną opinię i nie złoży ww. wniosku oraz
• nauczyciel, który po ponownym przeprowadzeniu zajęć uzyska ponownie ocenę negatywną

będzie obowiązany odbyć dodatkowe przygotowanie do zawodu nauczyciela w wymiarze rok i 9 miesięcy. W trakcie dodatkowego okresu ponownie będzie prowadził zajęcia, w wymiarze 1 godziny, w obecności komisji powołanej przez dyrektora szkoły.

Proponuje się również modyfikację składu komisji kwalifikacyjnej dla nauczycieli ubiegających się o najwyższy stopień. Ma nastąpić zmniejszenie liczby ekspertów z listy ekspertów prowadzonej przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania, wchodzących w skład komisji, z trzech do dwóch.

Zmiany dotyczące awansu nauczycieli szkół za granicą dostosowują zasady do rozwiązań krajowych z zachowaniem specyfiki wynikającej z funkcjonowania tych szkół. Dlatego w projektowanych przepisach dotyczących nauczycieli szkół za granicą uwzględniono odrębności w stosunku do nauczycieli zatrudnionych w szkołach funkcjonujących w polskim systemie oświaty:

1. wprowadzono wymóg zatwierdzenia planu rozwoju zawodowego przez nauczycieli realizujących przygotowanie do zawodu nauczyciela, którego ocena będzie brana pod uwagę przez komisję przeprowadzającą egzamin na stopień nauczyciela mianowanego;
2. zajęcia prowadzone przez nauczyciela realizującego przygotowanie do zawodu nauczyciela, obserwowane i oceniane przez komisję, będą przeprowadzane w ostatnim roku przygotowania do zawodu nauczyciela; zajęcia te będą mogły być przeprowadzane w formie wideokonferencji przy wykorzystaniu narzędzi teleinformatycznych umożliwiających przesyłanie dźwięku i obrazu w czasie rzeczywistym;
3. możliwość realizacji przygotowania do zawodu nauczyciela nie jest uzależniona od formy i wymiaru zatrudnienia.

Projekt ustawy przewiduje powiązanie oceny pracy ze ścieżką kariery zawodowej nauczycieli. Ma to pozwolić na szerszy ogląd bieżącej pracy nauczycieli ubiegających się o kolejne stopnie.

Ocena pracy będzie dokonywana obligatoryjnie w drugim oraz ostatnim roku przygotowania do zawodu nauczyciela. Uzyskanie co najmniej dobrej oceny pracy będzie warunkiem zatrudnienia na czas nieokreślony oraz uzyskania stopnia nauczyciela mianowanego.

Warunkiem uzyskania stopnia nauczyciela dyplomowanego będzie posiadanie co najmniej bardzo dobrej oceny pracy. Ocena pracy nauczyciela ubiegającego się o stopień nauczyciela dyplomowanego będzie dokonywana na jego wniosek.

Ponadto, tak jak dotychczas, ocena pracy nauczyciela będzie mogła być dokonana w każdym czasie, nie wcześniej jednak niż po upływie roku od dokonania oceny poprzedniej, z inicjatywy dyrektora szkoły lub na wniosek:

• nauczyciela,
• organu sprawującego nadzór pedagogiczny (a w przypadku nauczycieli placówek doskonalenia nauczycieli – kuratora oświaty),
• organu prowadzącego szkołę,
• rady szkoły lub rady rodziców.

Dokonując oceny pracy nauczyciela odbywającego przygotowanie do zawodu nauczyciela, dyrektor szkoły będzie obowiązany zasięgnąć także opinii mentora. Mentor będzie przedstawiał pisemną opinię w terminie 14 dni od dnia otrzymania zawiadomienia o dokonywanej ocenie pracy nauczyciela.

Nieprzedstawienie opinii przez mentora nie wstrzyma dokonywania oceny pracy nauczyciela.

Projekt ustawy przewiduje również rozszerzenie zawartego w art. 6a ust. 12 ustawy Karta Nauczyciela upoważnienia do określenia, w drodze rozporządzenia, szczegółowych kryteriów oceny pracy nauczyciela. Zmiana ta ułatwi dyrektorom szkół dokonywanie oceny pracy nauczycieli, zapewni większą jednolitość i porównywalność ocen pracy nauczycieli we wszystkich przedszkolach, szkołach i placówkach w kraju.

Rewolucja w awansie zawodowym i ocenie pracy to nie wszystko, co przedstawiono w założeniach do nowelizacji pragmatyki zawodowej nauczycieli. Projektodawca proponuje też wyodrębnienie w ramach czasu pracy nauczycieli czasu na konsultacje dla uczniów i ich rodziców

Proponuje się doprecyzowanie innych zajęć i czynności wynikających z zadań statutowych szkoły, realizowanych w ramach czasu pracy nauczycieli.

Obowiązujące przepisy nie wyszczególniają wszystkich zajęć realizowanych przez nauczyciela w ramach 40 godzinnego tygodnia pracy, lecz wskazują tylko niektóre z nich.

W związku z potrzebą zagwarantowania uczniom i ich rodzicom możliwości konsultacji z nauczycielem, projektodawca chce, aby w ramach tzw. zadań statutowych by zobowiązany do dostępności w szkole w wymiarze:

• 1 godziny na tydzień (zatrudniony w wymiarze 1/2 etatu lub wyższym),
• 1 godziny na 2 tygodnie (zatrudnionego w wymiarze niższym niż 1/2 etatu).

W czasie dostępności w szkole, odpowiednio do potrzeb, nauczyciel ma prowadzić

konsultacje dla uczniów lub wychowanków lub ich rodziców.

Opisane w artykule rozwiązania pochodzą z opisu założeń do projektu ustawy o zmianie ustawy Karta Nauczyciela. Nie jest to jeszcze projekt ustawy. Dlatego też w chwili obecnej nie jest możliwe bardziej szczegółowe omówienie planowanych zmian.

Wszystkie wątpliwości będziemy starali się rozwiać niezwłocznie po opublikowaniu projektu zmian.  

Według informacji podanych do publicznej wiadomości, nowelizacja ma wejść w życie już 1 września 2022 r

Źródło: założenia do projektu ustawy o zmianie ustawy – Karta Nauczyciela oraz ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego