Zasady weryfikacji zaświadczeń o niekaralności – czy zostaną uproszczone

W interpelacji poselskiej czytamy, że zaostrzenie wymagań w kwestii dostarczania zaświadczeń o niekaralności utrudnia codzienną pracę i realizację atrakcyjnej podstawy programowej. Współpraca z rodzicami i innymi podmiotami zewnętrznymi jest kluczowym elementem procesu edukacyjnego. Natomiast aktualnie obowiązujące przepisy znacząco utrudniają organizację zajęć, warsztatów, wycieczek oraz wydarzeń kulturalnych, ograniczając możliwość współdziałania z rodzicami oraz zaproszonymi gośćmi.

Resort edukacji wyjaśnia, że tzw. ustawa Kamilka, nie dotyczy wprost rodziców uczniów, którzy są częścią społeczności szkolnej. Ponadto znowelizowane przepisy nie określają obowiązku przedstawiania informacji o niekaralności przez rodziców wtedy, gdy organizują festyn, zabawę, dzień dziecka, zakończenie roku szkolnego i przychodzą z dzieckiem na to wydarzenie.

Inaczej jest, jeżeli rodzic zostanie dopuszczony do opieki lub działalności oświatowej nad uczniami w czasie wycieczki lub wyjścia na basen. Wtedy traktuje się go, jako osobę dopuszczoną do opieki i powinien uzyskać informację o niekaralności.

Ustalając, kto podlega sprawdzeniu pod względem danych o karalności należy kierować się tymi samymi zasadami co przed 15 lutego 2024 r.

Pracodawca lub inny organizator ma obowiązek uzyskać informacje, czy dane osoby są zamieszczone w:

• Rejestrze z dostępem ograniczonym lub
• Rejestrze osób względem, których Państwowa Komisja do spraw przeciwdziałania wykorzystaniu seksualnemu małoletnich poniżej lat 15 wydała postanowienie o wpisie w Rejestrze.

Osoba dopuszczana do zajęć z małoletnimi przedkłada pracodawcy lub innemu organizatorowi informację z Krajowego Rejestru Karnego (w zakresie przestępstw określonych w rozdziale XIX i XXV Kodeksu karnego, odpowiednio w art. 189a i art. 207 Kodeksu karnego oraz w ustawie o przeciwdziałaniu narkomanii lub za odpowiadające tym przestępstwom czyny zabronione określone w przepisach prawa obcego).

Aby sprawdzić czy pracownik lub osoba dopuszczana do działalności podlega weryfikacji niekaralności, zawsze należy przeanalizować jakie obowiązki ma wykonywać. Nie ma znaczenia nazwa stanowiska. Resort edukacji wyjaśnia, że analiza art. 21 ustawy, przy uwzględnieniu definicji „działalności” ze słownika języka polskiego, wskazuje, że działalność to zespół działań podejmowanych w określonym celu. W tym przypadku celem jest ochrona dzieci.

Dodatkowo, analiza pozostałych uregulowań ustawy, w tym standardów ochrony małoletnich, pozwala stwierdzić, że zaproszenie gościa, takiego jak weteran, Rzecznik Praw Obywatelskich, funkcjonariusz policji czy inny funkcjonariusz publiczny, nie jest objęte ustawowym pojęciem „dopuszczenia do działalności”. Dotyczy to zwłaszcza funkcjonariuszy służb państwowych, którzy w ramach wykonywania swoich ustawowych obowiązków podlegają weryfikacji pod kątem karalności.

Spotkanie z gościem nie jest zbiorem działań i odbywa się pod stałym nadzorem nauczycieli, wychowawców, opiekunów itp. W przypadku gdy nie ma możliwości pozostawania dziecka na osobności z gościem, nic nie wskazuje na ryzyko jego skrzywdzenia. Tymczasem, to ochrona dziecka jest nadrzędnym celem ustawy.

Zdaniem resortu edukacji, w sytuacji, gdy dziecko znajduje się cały czas pod opieką osoby/osób zwykle za nie odpowiedzialnych i w zasięgu ich wzroku, wytyczne ochrony dziecka są zrealizowane i nie ma potrzeby weryfikowania gości.

Zasady uczestnictwa gości z zewnątrz w wydarzeniach organizowanych w szkole, przedszkolu lub placówce itp. powinny być dokładnie określone w standardach ochrony małoletnich. Powinny zapewniać one realne bezpieczeństwo uczniom oraz jednoznacznie wskazywać, że gośćmi szkoły mogą być wyłącznie osoby, co do których nie zachodzi obawa, że mogą w jakikolwiek sposób stworzyć zagrożenie dla dziecka.

Osoby zaproszone na zajęcia z uczniami, które odbywają się pod opieką nauczycieli w szkole lub placówce, gdzie obowiązują standardy ochrony małoletnich, nie są traktowane jako osoby dopuszczone do działalności oświatowej lub opiekuńczej.

Weryfikacja zaświadczeń o niekaralności jest stosowana niezależnie od tego, czy dana osoba pracuje na podstawie umowy o pracę, czy innego rodzaju umowy (umowa zlecenia, umowa o dzieło). Podlegają jej także osoby, które swoje obowiązki wykonują na podstawie ustnych ustaleń.

Ministerstwo Edukacji zwróciło się z prośbą o wprowadzenie zmiany zapisów ustawy dotyczących ochrony małoletnich. Proponowane zmiany to:

• składanie wyłącznie oświadczeń o niekaralności przez pracodawców bądź osoby, które pełnią funkcję instruktora praktycznej nauki zawodu, opiekuna praktyk zawodowych lub opiekuna stażu uczniowskiego;
• ułatwienie rodzicom sprawowania opieki nad dziećmi, uczniami i wychowankami, np. na wycieczce szkolnej lub podczas wyjścia do teatru, kina, muzeum, czy na basen (składanie oświadczeń przez rodziców/ opiekunów i pracodawców).

Należy pamiętać, że oświadczenia woli składane są pod rygorem odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia.

MEN przypomina, że w kwestii standardów ochrony małoletnich, właściwym resortem jest Ministerstwo Sprawiedliwości. W resorcie sprawiedliwości trwają obecnie prace legislacyjne w tym zakresie.