Nasza wymarzona szkoła, czyli jakiej szkoły dzisiaj potrzebujemy

Najprawdopodobniej każdy uczeń przynajmniej raz w toku swojej edukacji usłyszał pytanie o wymarzoną szkołę. Mogło ono paść na różnych zajęciach w odmiennych formach – od dyskusji na godzinie wychowawczej do zadanego na plastyce rysunku. W większości przypadków pozostawało jednak jedynie w sferze teoretycznych rozważań i mniej lub bardziej realistycznych postulatów wysuwanych przez grono uczniowskie. Nie niosło ono ze sobą konsekwencji w zastanej szkolnej rzeczywistości, a sprowadzało się do kolejnego punktu programu, który trzeba zrealizować. Jednakże wbrew pozorom jest to zagadnienie dużo większej wagi, do którego warto powracać nawet wtedy, gdy już dawno zakończyliśmy obowiązkową edukację. W końcu szkoła to nie tylko miejsce, w którym uczeń ma odebrać niezbędne wykształcenie i wypełnić swój obowiązek. To niezwykle istotna instytucja, która kształtuje przyszłe pokolenia oraz wprowadza je w życie społeczne.

Premiera książki Szkoły poza horyzont 2, pod redakcją prof. dra hab. Jerzego Hausnera oraz prof. UEK dr hab. Magdaleny Jelonek, jest idealnym pretekstem, by ponownie zastanowić się nad tym, jak szkoła powinna wyglądać, by zaspakajać oczekiwania społeczne, wypełniać swoje zadania formacyjne i służyć całej wspólnocie lokalnej. Praktyki przedstawione na kartach tej publikacji to idealne wskazówki, które mogą nas przybliżyć do nieuchwytnego ideału instytucji edukacyjnej. Warto zwrócić uwagę na kilka elementów, które decydują o tym, że dana szkoła zbliża się do miana tej wymarzonej.

W każdej polskiej szkole musi funkcjonować samorząd uczniowski, do którego z definicji należą wszyscy uczniowie danej placówki. Tak przynajmniej głosi ustawa z dnia 14 grudnia 2016 roku o prawie oświatowym. Jednakże praktyka pokazuje, że organ ten, nawet jeśli istnieje oficjalnie, ma często bardzo ograniczone pole działania, a dyrekcja, nauczyciele i sami uczniowie nie potrafią znaleźć pomysłu na jego rozwój.

A przecież, jak pokazuje przykład XVII Liceum Ogólnokształcącego w Gdyni, wcale tak być nie musi. Placówka ta idealnie obrazuje, jak cennym narzędziem aktywizacji uczniów oraz ich przygotowania do współtworzenia społeczeństwa demokratycznego może być samorząd uczniowski, o ile tylko zapewni mu się przestrzeń do działania i odpowiednie wsparcie instytucjonalne. Kluczem do sukcesu w tej dziedzinie jest traktowanie tego organu jako partnera w codziennym tworzeniu wspólnoty szkolnej, na co zwraca uwagę w wywiadzie z książki Szkoły poza horyzont 2 dyrektor „Siedemnastki”, Witold Chudyszewicz.

Uczniowie w ramach działań samorządu mają niemal nieograniczone możliwości realizowania swoich projektów. Wieczorki filmowe, muzyka na przerwach płynąca ze szkolnego radiowęzła, a nawet własna współdzielenia prowadząca sklepik. Jednocześnie w szkole tej udaje się zachować balans między wolnością działania uczniów a stawianiem niezbędnych granic.

W dyskusji o polskim szkolnictwie jednym z najczęściej podnoszonych zarzutów jest brak przestrzeni na indywidualne podejście do uczniów. Idealne rozwiązanie tego problemu znalazło I Liceum Ogólnokształcące im. Rodu Leszczyńskich w Lesznie, wprowadzając tutoring naukowy oraz rozwojowy, którego celem jest rozpoznanie szczególnych uzdolnień podopiecznego, również tych nieuświadomionych.

Jego owocami są różnorodne projekty tworzone przez uczniów. Jednakże poza możliwością zorganizowania rekonstrukcji wycinka bitwy pod Stalingradem czy pokazu mody z lat 20. uczniowie zyskują coś cenniejszego – rozwój bazujący na indywidualnej pracy z tutorem. W ten sposób szkoła pomaga im odnaleźć poczucie własnej wartości i pewność siebie, nauczyć się pracy w grupie czy znaleźć pasujące do ich osobowości sposoby organizacji pracy. Ponadto w ten sposób przestrzeń edukacyjna przekształca się w płaszczyznę budowy silnych relacji tworzonych na bazie zaufania.

Ścieżki ku szkole jutra

Nie ma wątpliwości, że w polskim szkolnictwie konieczne są daleko idące zmiany, a droga do naszej wymarzonej szkoły będzie długa i pracochłonna. Jednakże możliwe są kroki, które do ideału nas przybliżą i sprawią, że szkoły będą mogły w pełni uwolnić swój potencjał, Reforma przecież nie musi być nagła, całościowa i rewolucyjna, a może nawet nie powinna taka być. Ciągła wymiana dobrych praktyk między szkołami już odmienia polską edukację.

Nasza wymarzona szkoła, która będzie wspierać swoich podopiecznych, uczyć ich partycypacji w społeczeństwie demokratycznym i zachęcać ich do dialogu, tworzy się właśnie teraz, w toku oddolnych inicjatyw podejmowanych przez same placówki dydaktyczne. Celem publikacji Szkoły poza horyzont 2 jest właśnie pomoc w propagowaniu dobrych praktyk, które mają szansę przybliżyć nas do celu, jakim jest otwarta na potrzeby uczniów edukacja. Poznanie ścieżek już teraz obieranych przez szkoły oraz ich rozpowszechnienie jest najpewniejszą drogą do zbudowania szkoły, o której każdy z nas marzył jako uczeń.

Książka powstała w ramach projektu „Uniwersytet Odpowiedzialny – Relacje-Kompetencje-Rozwój” przy wsparciu finansowym Województwa Małopolskiego.

Niniejszy artykuł powstał w ramach projektu „Uniwersytet Odpowiedzialny – Sieć Szkolnych Klubów Innowacji i Przedsiębiorczości” zrealizowanego przez Fundację Gospodarki i Administracji oraz Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie przy wsparciu finansowym Województwa Małopolskiego.

Projekt został objęty Patronatem Honorowym przez Martę Malec-Lech, Członka Zarządu Województwa Małopolskiego.