Efektywne uczenie się: jak zmienne przypominanie poprawia zapamiętywanie?

Dotychczasowe badania nad efektywną nauką podkreślały znaczenie aktywnego przypominania sobie materiału oraz rozkładania nauki w czasie zamiast intensywnych, jednorazowych sesji przed egzaminem. Naukowcy z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu oraz Uniwersytetu SWPS postanowili sprawdzić, czy zapamiętywanie można jeszcze bardziej usprawnić. Wyniki ich badań jednoznacznie wskazują, że sposób, w jaki przypominamy sobie informacje, ma kluczowe znaczenie.

W ramach eksperymentu uczestnicy uczyli się fińskich słów w kontekście polskich zdań, np. „Tata zamiata lattia” (z fin. podłoga). W jednej grupie obce słowo było wielokrotnie powtarzane w tym samym zdaniu, w drugiej – w różnych kontekstach, np.: „Tata zamiata lattia”, „Dziecko bawi się na lattia”, „Pies śpi na lattia”. Okazało się, że osoby, które przypominały sobie słowo w różnych zdaniach, lepiej zapamiętywały jego znaczenie – zarówno tuż po nauce, jak i po upływie doby.

Co ciekawe, badani często byli przekonani, że skuteczniej zapamiętają materiał, jeśli będzie on prezentowany w niezmienionej formie. Tymczasem wyniki testów wskazywały coś odwrotnego. To tzw. iluzja metapoznawcza – błędne przekonanie o efektywności danej metody nauki. W rzeczywistości urozmaicone przypominanie wymaga większego wysiłku, ale prowadzi do lepszego zapamiętania.

Wyniki badań nad zmiennym przypominaniem mogą pomóc nauczycielom w organizowaniu bardziej efektywnego procesu nauczania. Warto wprowadzić tę wiedzę do codziennej pracy z uczniami, stosując różnorodne metody i podejścia:

• Urozmaicanie form powtórek – zamiast klasycznego odpytywania lub ponownego czytania materiału, warto stosować różnorodne metody przypominania, np. quizy, mapy myśli, burze mózgów czy opowiadanie treści własnymi słowami.
• Tworzenie różnych kontekstów nauki – uczniowie lepiej zapamiętują materiał, jeśli jest on prezentowany w różnorodnych sytuacjach. Można to osiągnąć, stosując przykłady z różnych dziedzin życia, zmieniając formę pytań lub analizując temat z różnych perspektyw.
• Aktywne przywoływanie informacji – zamiast podawania gotowych odpowiedzi, warto zachęcać uczniów do samodzielnego wydobywania wiedzy z pamięci, np. poprzez pytania otwarte, zadania wymagające wyciągania wniosków czy skojarzenia.
• Zmienność w zadaniach domowych – zadania mogą zawierać elementy, które zmuszają uczniów do ponownego przetwarzania informacji w nowy sposób, np. tłumaczenie treści na rysunek, tworzenie notatek w różnych formach czy przygotowanie prezentacji na podstawie zdobytej wiedzy.
• Stopniowe zwiększanie trudności – dobrym rozwiązaniem jest rozpoczęcie od prostych przykładów i stopniowe zwiększanie poziomu skomplikowania, co zmusza uczniów do adaptacji i aktywnego przywoływania zdobytej wiedzy.
• Praca w parach i grupach – dyskusje i wzajemne tłumaczenie zagadnień to skuteczny sposób na lepsze utrwalenie materiału. Można wprowadzić zadania, w których uczniowie najpierw pracują indywidualnie, a następnie w parach wyjaśniają sobie nawzajem kluczowe pojęcia.

Wprowadzenie tych metod do codziennej praktyki nauczycielskiej może pomóc uczniom nie tylko lepiej zapamiętywać materiał, ale także rozwijać umiejętność elastycznego myślenia i skutecznego korzystania z wiedzy w różnych sytuacjach.

Badania sugerują, że różnorodne sposoby przypominania sprzyjają głębszemu zapamiętywaniu. Choć wymaga to większego wysiłku, pozwala lepiej i trwalej opanować materiał, co w praktyce przekłada się na lepsze wyniki w nauce i większą swobodę w korzystaniu z przyswojonych informacji.