Skutki braku nowego rozporządzenia w sprawie kwalifikacji nauczycieli – licencjat nadal wystarczający?

Opublikowany 31 maja projekt nowego rozporządzenia w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli jednoznacznie różnicuje kandydatów w zależności od tego, w jakim reżimie prawnym prowadzone były ukończone przez tę osobę studia.

Od osób, które studiowały wg tzw. nowego standardu wymagane miałoby być bowiem posiadanie tytułu zawodowego magistra. Innymi słowy – gdyby nowe rozporządzenie weszło w życie, to osoba kształcąca się wg przepisów, które weszły w życie po 3 sierpnia 2019 r. nie mogłaby zostać nauczycielem po ukończeniu wyłącznie studiów stopnia (licencjackich).

Projektowane przepisy zakładają jednak, że jeżeli kandydat ukończył studia prowadzone na podstawie tzw. starych standardów (czyli zgodnie z przepisami obowiązującymi przed 3 sierpnia 2019 r.), to ma kwalifikacje do zajmowania niektórych stanowisk (np. nauczyciela przedszkola).

Co jednak ważne – aktualnie obowiązujące rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 1 sierpnia 2017 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli (Dz.U. z 2020 r. poz. 1289). A to oznacza, że dyrektor może zatrudnić na stanowisku nauczyciela absolwenta studiów pierwszego stopnia, niezależnie od tego, w którym reżimie prawnym prowadzone były ukończone przez niego studia. Oczywiście, jest to możliwe wówczas, gdy przepisy nie wymagają ukończenia studiów magisterskich.

To, że od 1 września 2023 r. nadal obowiązuje „stare” rozporządzenie w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli jest korzystne zarówno dla dyrektorów, jak dla kandydatów na nauczycieli.

Dyrektor przedszkola czy szkoły może bowiem zatrudnić osobę posiadającą dyplom ukończenia studiów pierwszego stopnia, nawet jeżeli ukończyła ona studia prowadzone zgodnie z nowym standardem. Nie miałby takiej możliwości, gdyby obowiązywały nowe zasady.

Taka osoba będzie zatrudniona zgodnie z kwalifikacjami, zatem w przypadku przedszkoli, szkół i placówek publicznych korzysta z pełni praw i obowiązków wynikających z ustawy Karta Nauczyciela, w tym także tych obowiązujących od 1 września 2023 r. To oznacza, że nauczyciel pozostający w dniu 20 września 2023 r. w stosunku pracy w przedszkolu, szkole lub placówce otrzyma nagrodę specjalną z okazji 250. rocznicy utworzenia Komisji Edukacji Narodowej w wysokości 1125 zł.

Do tych nauczycieli ma zastosowanie także przepis art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy z 7 lipca 2023 r. o wsparciu kompetencji cyfrowych, tj. przepis uprawniający do otrzymania bonu na zakup laptopa. Oznacza to, że jeżeli nauczyciele, wychowawcy i innym pracownicy pedagogiczni pozostający w stosunku pracy na dzień 20 września 2023 r. w publicznych i niepublicznych szkołach podstawowych i ponadpodstawowych oraz w publicznych szkołach artystycznych, a także w niepublicznych szkołach artystycznych posiadających uprawnienia publicznej szkoły artystycznej zatrudnieni zgodnie otrzymają bon na zakup laptopa o wartości 2500 zł.

Należy również pamiętać, że nauczyciele nieposiadający stopnia awansu zawodowego zatrudnieni zgodnie z kwalifikacjami zatrudnieni w wymiarze co najmniej ½ obowiązkowego wymiaru zajęć odbywają przygotowanie do wykonywania zawodu nauczycieli. Badanie zgodności z kwalifikacjami przeprowadza się na dzień nawiązania stosunku pracy. Oznacza to, że absolwent studiów pierwszego stopnia prowadzonych według nowego standardu rozpoczął przygotowanie do zawodu, jeżeli został zatrudniony przed wejściem w życie nowego rozporządzenia.

Co ważne, przygotowanie do zawodu mogą rozpocząć również osoby bez przygotowania pedagogicznego. Przepis art. 9a ust. 2 ustawy z 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela został bowiem zmodyfikowany i wskazuje, że przygotowanie do zawodu odbywa również nauczyciel zatrudniony w wymiarze co najmniej 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć na podstawie art. 10 ust. 3. 

Wskazany art. 10 ust. 3 mówi natomiast, ze w szczególnych przypadkach uzasadnionych potrzebami szkoły z osobą nieposiadająca stopnia awansu zawodowego, legitymującą się wymaganym poziomem wykształcenia, lecz nieposiadającą przygotowania pedagogicznego, może być nawiązany stosunek pracy, o ile osoba ta zobowiąże się do uzyskania przygotowania pedagogicznego w trakcie pierwszego roku pracy w szkole. W przypadku nauczyciela, który w trakcie pierwszego roku pracy w szkole nie uzyska przygotowania pedagogicznego, dyrektor szkoły rozwiązuje z nim umowę o pracę z końcem tego roku szkolnego bez wypowiedzenia. Dyrektor szkoły może nie rozwiązać umowy o pracę z nauczycielem, jeżeli nauczyciel nie uzyskał przygotowania pedagogicznego z przyczyn od niego niezależnych i zobowiąże się do uzyskania przygotowania pedagogicznego w trakcie drugiego roku pracy w szkole.

Bardzo ważne jest to, że w przypadku wejścia w życie nowego rozporządzenia zatrudnieni już nauczyciele nie stracą kwalifikacji do zajmowania stanowiska i nie zaistnieje konieczność rozwiązania z nimi stosunku pracy. Tak przynajmniej zakłada znany nam projekt nowych przepisów. Projektodawca zawarł w nim bowiem przepisy przejściowe, które mówią, że:

1. Nauczyciele zatrudnieni w dniu wejścia w życie rozporządzenia i posiadający kwalifikacje do zajmowania stanowiska nauczyciela na podstawie przepisów dotychczasowych, zachowują nabyte kwalifikacje do zajmowania stanowiska nauczyciela.
2. Nauczyciele zatrudnieni w dniu wejścia w życie rozporządzenia na podstawie mianowania, którzy spełniali wymagania kwalifikacyjne na podstawie przepisów dotychczasowych, zachowują nabyte kwalifikacje do zajmowania stanowiska nauczyciela.
3. Nauczyciele zatrudnieni w dniu wejścia w życie rozporządzenia, którym na podstawie dotychczasowych przepisów uznano ukończony kierunek (specjalność) studiów za zbliżony do nauczanego przedmiotu lub rodzaju prowadzonych zajęć, zachowują nabyte kwalifikacje do zajmowania stanowiska nauczyciela w danym typie szkoły lub rodzaju placówki.

(§ 38–§40 projektu rozporządzenia w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli z 31 maja 2023 r.).

Oznacza to, że wskazani w przykładach nauczyciele będą mieli pełne kwalifikacje do zatrudnienia w przedszkolach i szkołach także w razie wejścia w życie nowego rozporządzenia wskazującego na wymóg posiadania tytułu magistra. Dyrektor przedszkola lub szkoły nie musi rozwiązywać z nimi stosunku pracy, stosunek ten nie ustanie również z mocy prawa.

To, że zapowiadane przepisy nie weszły w życie 1 września 2023 r. umożliwiło absolwentom „nowych” studiów licencjackich podjęcie pracy w szkole przed uzyskaniem tytułu magistra. Czy osoby te nie muszą już kończyć studiów magisterskich, ponieważ zachowają kwalifikacje? Niestety nie, ponieważ kwalifikacje zachowują one tylko przez czas zatrudnienia w tym samym przedszkolu lub przedszkolu. Przepisy przejściowe mówią bowiem o zachowaniu kwalifikacji do zajmowania stanowiska zatrudnienia w szkole w razie zatrudnienia na podstawie przepisów dotychczasowych (czyli rozporządzenia MEN z 1 sierpnia 2017 r.).

Jeżeli wejdzie w życie nowe rozporządzenie, a stosunek pracy z nauczycielem zostanie rozwiązany, nie będzie on mógł już zostać zatrudniony na takim samym stanowisku. Posiadając wyłącznie dyplom ukończenia studiów pierwszego stopnia nie będzie miał bowiem kwalifikacji wymaganych przez nowe przepisy.

Aktualnie nie jesteśmy w stanie udzielić informacji, kiedy zmienią się przepisy w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli. W dniu publikacji niniejszego artykułu (7 września 2023 r.) projekt nowego rozporządzenia ministra edukacji i nauki pozostaje w fazie procedowania i nie został skierowany do podpisu. O wszelkich zmianach w tym zakresie będziemy niezwłocznie informować na portalu.

Pewne jest jednak, że nowe przepisy będą musiały wejść w życie. Wynika to z faktu, iż obecnie tzw. studia nauczycielskie są prowadzone zgodnie z przepisami nowego rozporządzenia w sprawie standardu kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu nauczyciela. Obowiązujące aktualnie przepisy nie są skorelowane z zasadami kształcenia nauczycieli.