Centrum Nauki Kopernik – 15 lat wolności poznawania

Od tamtej pory Kopernik zmienia sposób myślenia o nauce i edukacji. Pokazuje, że wiedza nie jest zbiorem faktów, lecz przygodą, która zaczyna się od ciekawości! Co roku ponad milion osób – dzieci, młodzieży i dorosłych – przychodzi tu, żeby doświadczać nauki, a nie słuchać gotowych odpowiedzi. To dowód zaufania, ale i potrzeby istnienia przestrzeni, w której każdy może podążać za własną ciekawością i odkrywać świat po swojemu.

Instytucja nieustannie zmienia się i rozwija. Wystawy nie przypominają już tych, które zostały otwarte w 2010 r. Wymieniona lub zmodernizowana została większość z ponad 400 angażujących eksponatów, pojawiły się aktualne i ważne społecznie tematy dotyczące wyzwań współczesności - zmian klimatu, rozwoju sztucznej inteligencji i nowych technologii, zaufania do nauki. Zwiedzający mogą samodzielnie testować nowinki technologiczne (np. roboty korzystające z AI), by na podstawie doświadczenia wyrobić sobie własne zdanie na ich temat. Wizyta w Centrum Nauki Kopernik to także okazja bezpośredniego spotkania z naukowcami (podczas wykładów, wydarzeń specjalnych, warsztatów na Wystawach) oraz możliwość osobistego zaangażowania się w naukę – w projektach nauki obywatelskiej i badaniach.

Po 15 latach od otwarcia Kopernik wciąż robi to samo, co na początku – zachęca do poznawania świata i do brania odpowiedzialności. To już nie tylko miejsce na mapie Warszawy. To ruch na rzecz wolności poznawania.

Od początku wychodzi poza mury warszawskiej siedziby - w Polskę – do szkół, bibliotek, domów kultury, wszędzie tam, gdzie można coś przeżyć, czegoś dotknąć, coś zrozumieć. Prowadzi cztery ogólnopolskie programy edukacyjne, obejmujące wszystkie województwa i ponad 1 000 miejscowości. Wzięło w nich udział już przeszło 1,3 miliona osób: dzieci, nauczycieli, rodzin i lokalnych animatorów. Tworzą sieć miejsc, w których uczenie się zachodzi naturalnie – przez doświadczenie, współpracę i pełne zachwytu zdziwienie.

Koordynowanie i rozwijanie ich możliwe jest dzięki partnerom: naukowym, edukacyjnym, biznesowym, publicznym i pozarządowym. Działają lokalnie, współpracując ze sobą i czerpiąc od siebie nawzajem. Ich możliwości rosną, kiedy łączą się w większe społeczności. Razem mogą działać szerzej, docierać dalej, korzystać ze sprawdzonych praktyk i unikać powielania błędów. Dzięki partnerstwom Kopernik może wprowadzać na szerszą skalę opracowane i przetestowane w procesie badawczo-rozwojowym* narzędzia oraz metody dydaktyczne.

W ramach programu Nauka dla Ciebie, zaprojektowane i skonstruowane przez Kopernika dwie wystawy objazdowe oraz mobilne planetarium podróżują do najmniejszych miejscowości – szkół, bibliotek, świetlic i domów kultury. Od 2018 r. Naukobus i Planetobus przejechały tysiące kilometrów, pokazując, że nauka może zaistnieć wszędzie, gdzie są ludzie gotowi ją odkrywać i rozwijać. Z czasem dołączyły do nich także warsztaty dla rodzin „Odkryjmy to!”. W ciągu 7 lat odbyło się 1 115 wyjazdów, dając dotarcie do 384 209 osób, w tym głównie dzieci i młodzieży w niewielkich miejscowościach. Dodatkowo w corocznych konkursie oraz szkole prototypowania pomocy edukacyjnych wzięło udział 31 631 osób. To w sumie 415 840 uczestników programu.

Jego celem jest wyrównywanie szans w dostępie do aktywizujących i angażujących metod nauczania, rozbudzanie ciekawości poznawczej i zainteresowania młodych ludzi rozwojem nauki, a także zachęcanie rodzin do wspólnego eksperymentowania.

Strefy Odkrywania Wyobraźni i Aktywności (SOWA) powstają w całej Polsce w mniejszych miejscowościach – w bibliotekach, muzeach, domach kultury. Od 2021 r. Kopernik dostarcza do nich zaprojektowane i zbudowane przez siebie eksponaty (wzorowane na tych z Wystaw w warszawskiej siedzibie) oraz zestawy aktywności wspierających samodzielne odkrywanie świat, przenosząc tym samym swoje najlepsze doświadczenia edukacyjne i wystawiennicze. Strefy SOWA stają się lokalnymi minicentrami nauki. Samodzielne eksperymentowanie doskonale uzupełnia tradycyjne aktywności ośrodków partnerskich, które je przyjmują do siebie. Do końca 2025 roku będzie ich 50, a istniejące 48 odwiedziło już ponad 735 tysięcy osób.

W Klubach Młodego Odkrywcy dzieci i młodzież eksperymentują po lekcjach, ucząc się współpracy, zaufania i odwagi w zadawaniu pytań. Klubowicze eksperymentują pod okiem opiekunów, zdobywając w ten sposób wiedzę, doskonaląc komunikację, umiejętności logicznego myślenia, kreatywność i współpracę.

Program działa od 2002 r., a przez Kopernika koordynowany jest od roku 2010, przy wsparciu Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności. Przez te 15 lat uczestniczyło w nim 7 tysięcy edukatorów i ok. 70 tysięcy klubowiczów. Centrum Nauki Kopernik dba o to, by wciąż powstawały nowe kluby. Obecnie w Polsce jest ich ponad 1 000, a za granicą (w Gruzji, Ukrainie, Armenii, Rumunii, Etiopii i na Kubie) z naszej inspiracji – aż 360!

Dzięki programowi edukacji kosmicznej ESERO, realizowanemu we współpracy z Europejską Agencją Kosmiczną od 2014 r., uczniowie i nauczyciele zgłębiają nauki ścisłe przez pryzmat eksploracji kosmosu.

Prowadzone przez Kopernika polskie biuro ESERO organizuje cykliczne konkursy, wyzwania i warsztaty umożliwiające uczniom realizację własnych projektów konstruktorskich i badawczych. A wszystko to, by inspirować dzieci i młodzież do wyboru w przyszłości zawodów związanych z inżynierią i technologią. Pracuje też z nauczycielami, zachęcając ich do wykorzystywania wątków kosmicznych podczas lekcji. Ambasadorami ESERO są edukatorzy, którzy działają lokalnie w całej Polsce, ale też ze sobą współpracują. Niektórzy z nich prowadzą Kluby Młodego Odkrywcy, inni brali udział w konkursach programu ESERO lub realizują autorskie programy popularyzatorskie. Przez 11 lat w aktywnościach programowych wzięło udział 90 tysięcy osób (23 tysiące nauczycieli i 67 tysięcy uczniów) w całym kraju.

Badania uczestników tych programów pokazują, że taka edukacja wzmacnia samodzielność poznawczą i umiejętność współpracy – kompetencje, które decydują o tym, jak radzimy sobie w świecie pełnym zmian.

* W 2015 r. Kopernik uzyskał status jednostki naukowej. Z tej decyzji wyrósł kolejny etap jego działalności – Pracownia Przewrotu Kopernikańskiego, ośrodek badawczo-rozwojowy zajmujący się edukacją i komunikacją naukową. Badacze instytucji, współpracując z partnerami akademickimi, realizują w nim interdyscyplinarne projekty badawcze i prowadzą prace rozwojowe. Opracowują nowoczesne rozwiązania - tworzą zestawy edukacyjne i scenariusze zajęć oraz prototypują eksponaty, zarówno na potrzeby własne (wystawa stała „Przyszłość jest dziś”, mobilne eksponaty do Naukobusu), jak i dla placówek uczestniczących w programie SOWA. W ciągu 15 lat zbudowali ich 1 775.

Prowadzone tu prace badawczo-rozwojowe dostarczają nowej wiedzy na temat uwarunkowań procesów uczenia się i nauczania, wpływają na jakość i skuteczność rozwiązań edukacyjnych, z których w swojej działalności korzysta Kopernik, ale też jego partnerzy lokalni oraz szkoły i nauczyciele.