Karta Nauczyciela zmiany od 1 stycznia 2026 r. – praktyczny przewodnik

Od 1 stycznia 2026 r. wchodzą w życie przepisy, które realnie zmieniają sytuację pracowników szkół i placówek oświatowych. Nowelizacje Karty Nauczyciela dotyczą m.in. zasad wypłacania wynagrodzenia nauczycieli za godziny ponadwymiarowe, przydzielania godzin doraźnych zastępstw, ustalania stażu pracy oraz odpraw emerytalno-rentowych. Część zmian to modyfikacja przepisów obowiązujących od 1 września 2025 r. W artykule omawiamy rozwiązania ustawy Karta Nauczyciela, z którymi należy się zapoznać przed nowym rokiem.

Z artykułu dowiesz się m.in.:

Kiedy nauczyciel zachowuje prawo do wynagrodzenia za niezrealizowane godziny ponadwymiarowe i jakie znaczenie ma gotowość do pracy?
Jak od 2026 r. należy pomniejszać pensum nauczyciela w tzw. niepełnych tygodniach, gdy nie zaplanowano zajęć z uczniami?
W jakich sytuacjach możliwe będzie przydzielenie godzin doraźnych zastępstw w czasie zaplanowanych godzin ponadwymiarowych?
Jakie progi stażowe obowiązują przy ustalaniu odprawy emerytalno-rentowej nauczyciela?
Komu i w jakiej wysokości od 1 stycznia 2026 r. przysługuje nagroda jubileuszowa za 40 i 45 lat pracy nauczyciela?

Nowe zasady rozliczania godzin ponadwymiarowych od 1 stycznia 2026 r. – ważna zmiana dla nauczycieli

Jedną z najbardziej oczekiwanych zmian w Karcie Nauczyciela jest modyfikacja zasad wypłaty wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe w sytuacji, gdy zajęcia nie zostały faktycznie zrealizowane.

Do 31 grudnia 2025 r.

Od 1 stycznia 2026 r.

Wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe przysługuje za przydzielone i zrealizowane godziny zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych.

Wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe przysługuje również w przypadku, gdy:

1) nauczyciel zamiast przydzielonych godzin zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych zrealizował w tym samym dniu przydzielone godziny zajęć opiekuńczych lub wychowawczych uwzględniających potrzeby i zainteresowania uczniów;

2) niezrealizowanie przez nauczyciela przydzielonych godzin zajęć indywidualnego obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego lub indywidualnego nauczania nastąpiło z przyczyn niedotyczących nauczyciela, a nauczyciel był gotów do realizacji tych zajęć.

Wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe przysługuje za przydzielone i zrealizowane godziny zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych.

Wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe przysługuje również w przypadku, gdy niezrealizowanie przez nauczyciela przydzielonych godzin zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych nastąpiło z przyczyn niedotyczących nauczyciela, a nauczyciel był gotów do realizacji tych zajęć. W takim przypadku nauczycielowi można przydzielić do realizacji w czasie, w którym zostały zaplanowane godziny zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych, zajęcia i czynności wynikające z zadań statutowych szkoły, w tym zajęcia opiekuńcze lub wychowawcze uwzględniające potrzeby i zainteresowania uczniów.

Zmieniony przepis: art. 35 ust. 3e Karty Nauczyciela

Nowelizacja precyzuje, że w czasie, w którym nauczyciel nie realizuje zaplanowanych zajęć, dyrektor szkoły może powierzyć mu inne zadania opiekuńcze lub wychowawcze, uwzględniające potrzeby i zainteresowania uczniów. Co istotne, wykonywanie takich czynności nie ma już wpływu na prawo do wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe.

W praktyce oznacza to rozwianie wątpliwości interpretacyjnych, w których przydzielenie nauczycielowi innych zajęć w danym dniu bywało traktowane jako przeszkoda w wypłacie wynagrodzenia za niezrealizowane godziny ponadwymiarowe. Od 1 stycznia 2026 r. decydujące znaczenie ma sama gotowość nauczyciela do realizacji przydzielonych godzin oraz przyczyna ich niezrealizowania.

Ustawodawca przewidział również rozwiązanie przejściowe – jednostki systemu oświaty zostały zobowiązane do wypłaty wyrównania wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe niezrealizowane z przyczyn niedotyczących nauczyciela, za okres od 1 września do 31 grudnia 2025 r. Zgodnie z przepisami, nauczyciele otrzymają wyrównanie do dnia 6 lutego 2026 r. Obowiązek ten dotyczy godzin, w odniesieniu do których nauczyciel pozostawał w gotowości do pracy, a przeszkoda w realizacji zajęć wynikała z organizacji pracy szkoły lub innych okoliczności niezależnych od nauczyciela.

Tzw. niepełne tygodnie – pomniejszenie pensum w przypadku dni wolnych od zajęć

Od 1 stycznia 2026 r. obowiązuje rozwiązanie precyzujące zasady pomniejszenia pensum w tzw. niepełnych tygodniach. Takie pomniejszenie ma być stosowane także w tygodniach z dniami, w których dla nauczyciela nie zaplanowano zajęć bezpośrednio z uczniami lub na ich rzecz. W praktyce nowe przepisy porządkują sposób ustalania obowiązkowego wymiaru zajęć w tygodniach obejmujących m.in. dni dyrektorskie, święta przypadające w dni robocze czy inne dni wolne wynikające z organizacji roku szkolnego.

Do 31 grudnia 2025 r.	Od 1 stycznia 2026 r.
Dla ustalenia wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe w tygodniach, w których przypadają dni usprawiedliwionej nieobecności w pracy nauczyciela, dni ustawowo wolne od pracy lub dni, w których dla nauczyciela nie zaplanowano zajęć, o których mowa w art. 42 ust. 2 pkt 1, oraz w tygodniach w danym miesiącu, w których zajęcia rozpoczynają się lub kończą się w trakcie tygodnia, za podstawę ustalenia liczby godzin ponadwymiarowych przyjmuje się tygodniowy obowiązkowy wymiar zajęć określony w art. 42 ust. 3 lub ustalony na podstawie art. 42 ust. 4a albo ust. 7 albo obniżony na podstawie art. 42 ust. 6, pomniejszony o 1/5 tego wymiaru lub 1/4, gdy dla nauczyciela ustalono czterodniowy tydzień pracy, za każdy dzień usprawiedliwionej nieobecności w pracy, dzień ustawowo wolny od pracy, dzień, w którym dla nauczyciela nie zaplanowano zajęć, o których mowa w art. 42 ust. 2 pkt 1, lub dzień w danym tygodniu, który przypada w innym miesiącu. Liczba godzin ponadwymiarowych, za które przysługuje wynagrodzenie w takim tygodniu, nie może być większa niż liczba godzin ponadwymiarowych przydzielonych nauczycielowi.	Dla ustalenia wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe w tygodniach, w których przypadają dni usprawiedliwionej nieobecności w pracy nauczyciela lub dni ustawowo wolne od pracy oraz w tygodniach w danym miesiącu, w których zajęcia rozpoczynają się lub kończą się w trakcie tygodnia, za podstawę ustalenia liczby godzin ponadwymiarowych przyjmuje się tygodniowy obowiązkowy wymiar zajęć określony w art. 42 ust. 3 lub ustalony na podstawie art. 42 ust. 4a albo ust. 7 albo obniżony na podstawie art. 42 ust. 6, pomniejszony o 1/5 tego wymiaru lub 1/4, gdy dla nauczyciela ustalono czterodniowy tydzień pracy, za każdy dzień usprawiedliwionej nieobecności w pracy, dzień ustawowo wolny od pracy, dzień, w którym dla nauczyciela nie zaplanowano zajęć, lub dzień w danym tygodniu, który przypada w innym miesiącu. Liczba godzin ponadwymiarowych, za które przysługuje wynagrodzenie w takim tygodniu, nie może być większa niż liczba godzin ponadwymiarowych przydzielonych nauczycielowi.
Zmieniony przepis: art. 35 ust. 3f Karty Nauczyciela

Godziny doraźnych zastępstw w czasie nierealizowanych godzin ponadwymiarowych

Od 1 stycznia 2026 r. nauczycielowi można przydzielić doraźne zastępstwa w czasie zaplanowanych godzin ponadwymiarowych, jeżeli nauczyciel takich godzin nie może zrealizować z przyczyn dotyczących szkoły.

Do 31 grudnia 2025 r.	Od 1 stycznia 2026 r.
Godziny doraźnych zastępstw mogą być realizowane w czasie, w którym zostały zaplanowane do realizacji przez nauczyciela zajęcia, o których mowa w ust. 2 pkt 1, w przypadku gdy z przyczyn dotyczących szkoły w danym dniu nauczyciel nie mógłby zrealizować zajęć wynikających z obowiązującego go tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć. W takim przypadku nauczyciel realizuje godziny doraźnych zastępstw w ramach ustalonego wynagrodzenia.	Godziny doraźnych zastępstw mogą być realizowane w czasie, w którym zostały zaplanowane do realizacji przez nauczyciela zajęcia dydaktyczne, wychowawcze lub opiekuńcze, w przypadku gdy z przyczyn dotyczących szkoły w danym dniu nauczyciel nie mógłby zrealizować zajęć wynikających z obowiązującego go tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć lub przydzielonych godzin ponadwymiarowych. W takim przypadku nauczyciel realizuje godziny doraźnych zastępstw w ramach wynagrodzenia, jakie przysługuje mu za zaplanowane zajęcia dydaktyczne, wychowawcze lub opiekuńcze.
Zmieniony przepis: art. 42 ust. 2cb Karty Nauczyciela

Odprawa emerytalno-rentowa nauczyciela – nowe progi stażowe od 2026 r.

Od 1 stycznia 2026 r. zmianie ulegają zasady ustalania wysokości odprawy emerytalno-rentowej przysługującej nauczycielom. Nowelizacja Karty Nauczyciela wprowadza jednolite i wyraźnie zróżnicowane progi stażowe, od których uzależniona jest wysokość świadczenia. Zmiana wprowadza jednoznaczne powiązanie wysokości odprawy z całkowitym stażem pracy nauczyciela, a nie wyłącznie z długością zatrudnienia w ostatnim miejscu pracy.

Do 31 grudnia 2025 r.	Od 1 stycznia 2026 r.
1. Nauczycielowi spełniającemu warunki uprawniające do emerytury, renty z tytułu niezdolności do pracy lub nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, którego stosunek pracy ustał w związku z przejściem na emeryturę, rentę z tytułu niezdolności do pracy lub nauczycielskie świadczenie kompensacyjne, jeżeli nie uzyskał z tego tytułu odprawy przewidzianej w art. 28, przyznaje się odprawę w wysokości dwumiesięcznego ostatnio pobieranego wynagrodzenia w szkole będącej podstawowym miejscem jego pracy. 2. Nauczycielowi spełniającemu warunki uprawniające do emerytury, renty z tytułu niezdolności do pracy lub nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, którego stosunek pracy ustał w związku z przejściem na emeryturę, rentę z tytułu niezdolności do pracy lub nauczycielskie świadczenie kompensacyjne, który przepracował w szkole co najmniej 20 lat, przyznaje się odprawę w wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia ostatnio pobieranego w szkole będącej podstawowym miejscem jego pracy. 3. Wynagrodzenie, o którym mowa w ust. 1 i 2, oblicza się według zasad obowiązujących przy ustalaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy. 4. W razie zbiegu prawa do odprawy wymienionej w ust. 1 i 2, przysługuje jedna odprawa – korzystniejsza.	1. W związku z przejściem na emeryturę, rentę z tytułu niezdolności do pracy lub nauczycielskie świadczenie kompensacyjne nauczycielowi przysługuje jednorazowa odprawa w wysokości: 1) po 10 latach pracy – dwumiesięcznego wynagrodzenia; 2) po 15 latach pracy – trzymiesięcznego wynagrodzenia; 3) po 20 latach pracy – sześciomiesięcznego wynagrodzenia. 1a. Nauczyciel zatrudniony w więcej niż jednej szkole odprawę, o której mowa w ust. 1, otrzymuje w szkole wskazanej jako podstawowe miejsce zatrudnienia. 1b. Do okresów pracy uprawniających do odprawy, o której mowa w ust. 1, wlicza się wszystkie poprzednio zakończone okresy zatrudnienia oraz inne okresy, jeżeli z mocy odrębnych przepisów podlegają one wliczeniu do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze. 2. (uchylony). 3. Wynagrodzenie, o którym mowa w ust. 1, oblicza się według zasad obowiązujących przy ustalaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy. 4. W razie zbiegu prawa do odprawy, o której mowa w ust. 1, i odprawy, o której mowa w art. 28, nauczycielowi przysługuje odprawa korzystniejsza. 5. W razie zbiegu prawa do odprawy, o której mowa w ust. 1, i odprawy, o której mowa w art. 20 ust. 2, nauczycielowi przysługuje odprawa, o której mowa w ust. 1, w pełnej wysokości i odprawa, o której mowa w art. 20 ust. 2, w połowie jej wysokości.
Zmieniony przepis: art. 87 Karty Nauczyciela

Nagrody jubileuszowe – od 1 stycznia 2026 r. w Karcie Nauczyciela nowe uprawnienia po 40 i 45 latach pracy

Kolejną istotną zmianą obowiązującą od 1 stycznia 2026 r. jest rozszerzenie katalogu nagród jubileuszowych przysługujących nauczycielom. Ustawodawca wprowadza nową nagrodę jubileuszową za 45 lat pracy, a jednocześnie podwyższa wysokość nagrody za 40 lat pracy. Prawo do podwyższonej nagrody jubileuszowej lub do nagrody za 45 lat pracy powstaje wyłącznie wówczas, gdy wymagany staż pracy zostanie osiągnięty nie wcześniej niż 1 stycznia 2026 r. Nauczyciele, którzy osiągnęli odpowiedni staż przed tą datą, nie nabywają prawa do wyższego świadczenia na podstawie nowych przepisów.

Do 31 grudnia 2025 r.	Od 1 stycznia 2026 r.
1) za 20 lat pracy – 75 % wynagrodzenia miesięcznego; 2) za 25 lat pracy – 100 % wynagrodzenia miesięcznego; 3) za 30 lat pracy – 150 % wynagrodzenia miesięcznego; 4) za 35 lat pracy – 200 % wynagrodzenia miesięcznego; 5) za 40 lat pracy – 250 % wynagrodzenia miesięcznego.	1. Za wieloletnią pracę nauczyciel otrzymuje nagrodę jubileuszową w wysokości: 1) za 20 lat pracy – 75 % wynagrodzenia miesięcznego; 2) za 25 lat pracy – 100 % wynagrodzenia miesięcznego; 3) za 30 lat pracy – 150 % wynagrodzenia miesięcznego; 4) za 35 lat pracy – 200 % wynagrodzenia miesięcznego; 5) za 40 lat pracy – 300 % wynagrodzenia miesięcznego; 6) za 45 lat pracy – 400 % wynagrodzenia miesięcznego.
Zmieniony przepis: art. 47 ust. 1 Karty Nauczyciela

Przeczytaj również:

Ustawa z 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (Dz.U. z 2024 r. poz. 986 ze zm.) – art. 35 ust. 3e i 3f, art. 42 ust. 2ca-2cc, art. 47, art. 87.
Ustawa z 25 lipca 2025 r. o zmianie ustawy – Karta Nauczyciela oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2025 r. poz. 1160).
Ustawa z 21 listopada 2025 r. o zmianie ustawy – Karta Nauczyciela (Dz.U. z 2025 r. poz. 1849).

Dodano: 29 grudnia 2025

Autor: Marta Wysocka

Redaktorka portalu ePedagogika.pl, specjalistka w zakresie prawa oświatowego, autorka i redaktorka kilkudziesięciu publikacji z zakresu edukacji i oświaty, prawa oświatowego oraz prawa pracy. Ukończyła prawo oraz filologię polską na Uniwersytecie Łódzkim.